MUHASEBE DENETİMİ

DERS NOTLARI

NİSAN 2008

A. MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI :
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı
2. Kişilik Kavramı
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı
4. Dönemsellik Kavramı
5. Parayla Ölçülme Kavramı
6. Maliyet Esası Kavramı
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı
8. Tutarlılık Kavramı
9. Tam Açıklama Kavramı
10. İhtiyatlılık Kavramı
11. Önemlilik Kavramı
12. Özün Önceliği Kavramı

1. Sosyal Sorumluluk Kavramı

Bu kavram, muhasebenin işlevini yerine getirme hususundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacını göstermektedir.
Muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde, mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında, belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

2. Kişilik Kavramı

Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür.

3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı

Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder.
Bu nedenle işletme sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir.
Maliyet esası kavramının temelini oluşturur.

Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

4. Dönemsellik Kavramı

İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır.

Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

5. Parayla Ölçülme Kavramı

Parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder.

Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.

6. Maliyet Esası Kavramı

Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder.

7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı

Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.

8. Tutarlılık Kavramı

Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder.

İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür.

Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler, uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarında açıklanması zorunludur.

9. Tam Açıklama Kavramı

Mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.

Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.

10. İhtiyatlılık Kavramı

Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin gözönüne alınması gereğini ifade eder.

Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve kârlar için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar.

Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.

11. Önemlilik Kavramı

Bir hesap kalemi veya mâli bir olayın nispî ağırlık ve değerinin mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.

Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.

12. Özün Önceliği Kavramı

İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder.

Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır.

SORU ÖRNEKLERİ:

11 Mart 2006

SORU 4 – Aşağıdaki kavramları açıklayınız. (5 PUAN)

c – Özün Önceliği

17 Mart 2007

SORU 1 – Önemlilik kavramını tanımlayınız; önemlilik kavramı ile bağımsız denetim riski arasındaki nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız. Denetiçinin, öenmlilik seviyesinden dolayı artan denetim riskini azaltmak için alabileceği önlemleri belirtiniz. (30 PUAN)

B. MUHASEBE POLİTİKALARININ AÇIKLANMASI

1) Mali tablolar işletmenin sürekliliği, tutarlılık ve dönemsellik kavramlarına dayanılarak hazırlanmış ise bunların açıklanması istenmez.

Ancak bu kavramlardan ayrılmaların mevcut olması hallerinde, mali tabloların dipnotlarında nedenleri ile birlikte açıklanmalıdır.

2) İhtiyatlılık, özün önceliği ve önemlilik kavramları muhasebe politikalarının seçimini ve uygulamasını yönlendirmelidir.

3) Mali tabloların içerdiği bütün önemli muhasebe politikaları anlaşılır ve kısa olarak açıklanmalıdır.

4) Kullanılan muhasebe politikalarıyla ilgili açıklamalar mali tablolarla bütünlük oluşturur. Kullanılan önemli muhasebe politikalarının açıklanması mali tabloların bütünlüğü ve tamlığı için temel ilkedir. Politikalara ilişkin açıklamalar işletme yönetimi tarafından muhasebe departmanına toplu olarak verilmelidir.

5) Bilanço ve gelir tablosundaki ve diğer tablolardaki yanlış veya gerçeğe uygun olmayan işlemler, muhasebe politikalarının açıklanması veya dipnotlarda belirtilmesi suretiyle düzeltilmiş olamaz. Düzeltme ancak, muhasebe kayıt ve tekniğine uygun olarak yapılır ve mali tablolara yansıtılır.

6) Mali tablolar, dönemler itibariyle karşılaştırılabilir nitelikte olmalıdır.

7) Mali politikalarda, cari dönem veya gelecek dönemlerde önemli etki yaratan veya yaratabilecek bir değişiklik yapılmış ise durum nedenleri ile birlikte açıklanmalı ve bunun mali tablolara olan etkileri gösterilmelidir.

C. GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE (MALİ TABLOLAR) İLKELERİ

Mali tablolar ilkeleri, temel mali tabloların düzenlenmesinde işletmeler tarafından uygulanacak kuralları ifade eder.

Bu düzenlemede yer almayan konularda, daha sonra yayımlanacak muhasebe standartlarına, yoksa muhasebe kavramlarına uygun olarak öncelikle, işletmenin içinde bulunduğu sektörde söz konusu işletme büyüklüğü için yaygın olarak kullanılan, bunun da uygulanmadığı hallerde uluslararası standartlarda benimsenen esaslara uyulur.

Mali tabloların hazırlanmasında esas alınan kavram ve ilkeler ile Türk Ticaret Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümlerinin farklı uygulamalara yer verdiği durumlarda, işletmeler söz konusu mevzuat hükümleri uyarınca istenilen bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenlemeleri yaparlar.

Ancak, bu düzenlemeler bu bölümde yer alan ilkeler çerçevesinde düzenlenecek mali tabloların tekniği ilkesini değiştiremez.

Mali Tablolar aşağıdaki tabloları içerir:

1. Bilanço
2. Gelir Tablosu
3. Satışların Maliyeti Tablosu
4. Fon Akım Tabloları
5. Nakit Akım Tablosu
6. Kâr Dağıtım Tablosu
7. Öz Kaynaklar Değişim Tablosu

Bu tablolardan, bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleri ile birlikte temel mali tabloları, diğerleri ise ek mali tabloları oluşturur.

A – MALİ TABLOLARIN AMAÇLARI

1. Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar almada yararlı bilgiler sağlamak
2. Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak.
3. Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak.

B – MALİ TABLOLARDAKİ BİLGİLERİN ÖZELLİKLERİ

Mali tablolarda yer alan bilgilerin karar vericiler tarafından en iyi şekilde ve süratle kullanılabilmesi için bu tabloların anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, güvenilir, karşılaştırılabilir olması, zamanında düzenlenmesi gerekir.

C – TEMEL MALİ TABLOLARIN DÜZENLENME İLKELERİ

Temel mali tablolara paralel olarak iki ana gruba ayrılır:
1. Gelir Tablosu İlkeleri

2. Bilanço İlkeleri

a) Varlıklara İlişkin İlkeler
b) Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler,
c) Özkaynaklara İlişkin İlkeler.

Örnek Mali Tablo Formati_Tugba BALIKLI.xls

1. GELİR TABLOSU İLKELERİ

Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satışların, gelirlerin, satışların maliyetinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamaktır.

Bütün satışlar, gelir ve kârlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiç bir satış, gelir ve kâr kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkarılamaz.

Bu amaç doğrultusunda benimsenen gelir tablosu ilkeleri aşağıda belirtilmiştir:
a) Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve karlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem veya dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem veya dönemlerin başında ve sonunda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.

b) Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.

c) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır.

d) Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında uygun bir şekilde dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalıdır.

e) Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kâr ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.

f) Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.

g) Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait kârı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır.

h) Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir.

ı) Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya bir kaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve karlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama yapılır.

2. BİLANÇO İLKELERİ

Bilanço ilkelerinin amacı; sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait kârı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte işletmenin mali durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır.

Bilanço, varlıkların içinde bulunulan zamandaki değerini veya tasfiye halinde bunların satışından elde edilecek para tutarlarını yansıtan bir tablo değildir.

Bütün varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar bilançoda gayrisafi değerleri ile gösterilirler.
Bu ilke, bilançonun net değer esasına göre düzenlenmesine bir engel oluşturmaz.

Bu doğrultuda net değer bilanço düzenlenmesinin gereği olarak indirim kalemlerinin ilgili hesapların altında açıkça gösterilmesi esastır.

Bu amaç doğrultusunda benimsenen bilanço ilkeleri; varlıklar, yabancı kaynaklar ve özkaynaklar itibariyle aşağıda, belirtilmiştir:

a) Varlıklara İlişkin İlkeler

1) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu içinde gösterilir.

2) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşemeyen, hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir.
Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara aktarılır.

3) Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterebilmek için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur.
Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ve diğer dönen varlıklar içindeki ilgili kalemler için yapılacak değerleme sonucu gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılır.
Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı menkul kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler için de geçerlidir.

4) Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

5) Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.

6) Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

7) Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

8) Bilançonun dönen ve duran varlıklar gruplarında yer alan alacaklar, menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ve diğer ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.

9) Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde gösterilir.

10) Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir.
Bu ilke, alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatlar için de geçerlidir.

Ayrıca, işletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarlarının da bilanço dipnot veya eklerinde açıkça gösterilmesi gerekmektedir.

b) Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler

1) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir.

2) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarılır.

3) Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere, işletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda gösterilmelidir.

İşletmenin bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen durumları da bilançonun dipnotlarında açık olarak belirtilmelidir.

4) Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

5) Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.

6) Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yer alan borçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.

c) Özkaynaklara İlişkin İlkeler

1. İşletme sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatıyla işletme varlıkları üzerindeki hakları özkaynaklar grubunu oluşturur.

İşletmenin bilanço tarihindeki ödenmiş sermayesi ile işletme faaliyetleri sonucu oluşup, çeşitli adlar altında işletmede bırakılan kârları (Birikmiş Kar / Zarar) ile dönem net kârı (zararı) bilançoda özkaynaklar grubu içinde gösterilir.

2. İşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir kalem olarak gösterilir. Ancak, esas sermaye özellikleri farklı hisse gruplarına ayrılmış bulunuyorsa esas sermaye hesapları her grubun haklarını, kâr ve tasfiye paylarının dağıtımında sahip olabilecekleri özellikleri ve diğer önemli özellikleri yansıtacak biçimde bilançonun dipnotlarında gösterilmelidir.

3. İşletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin devam ettirilmesi gerekir. İşletmede herhangi bir zararın ortaya çıkması, herhangi bir nedenle özkaynaklarda meydana gelen azalmalar; hem dönemsel, hem de kümülatif olarak izlenmeli ve kaydedilmelidir.

4. Özkaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş yıllar zararları ile dönem zararı, özkaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alır.

5. Özkaynaklar; ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıl kârları (zararları) ve dönem net kârı (zararı)ndan oluşur. Kâr yedekleri yasal, statü ve olağanüstü yedekler ile yedek niteliğindeki karşılıklar, özel fonlar gibi işletme faaliyetleri sonucu elde edilen kârların dağıtılmamış kısmını içerir. Sermaye yedekleri ise hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları, yeniden değerleme değer artışları gibi kalemlerden meydana gelir. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir tablosuna aktarılamaz.

d) TEMEL MALİ TABLOLARIN DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI

BİLANÇO:

Bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağladığı kaynakları gösteren mali tablodur.

Bilanço Düzenleme Kuralları:

Bilançonun düzenlenmesinde, mali tablolar ilkelerinde verilmiş açıklamalar esas alınır.

Bilançonun aktifinde yer alan varlıklar, paraya dönüşme hızlarına göre en çok likitten en az likit değere doğru, pasifinde yer alan kaynaklar ise en kısa vadeli kaynaktan en uzun vadeli kaynağa doğru sıralanırlar.

Bilançonun Biçimsel Yapısı:

Varlıklar, dönen ve duran olarak adlandırılan iki grupta toplanır.

Dönen varlıklar grubunda, bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrileceği veya kullanılacağı tahmin edilen varlıklar toplanır.

Duran varlıklarda ise, normal şartlar altında bir yıl içinde elden çıkarılması düşünülmeyen veya yararları bir yılda tükenmeyecek olan varlıklar yer alır.

Kaynaklar, kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla özkaynaklardan oluşur.

Kısa vadeli yabancı kaynaklar bir yıl içinde ödenmesi gereken; uzun vadeli yabancı kaynaklar ise bir yıldan sonra ödenecek olan borçlardan oluşur.

Özkaynaklar ise işletme sahip veya ortakları tarafından işletme kişiliğine tahsis edilmiş kaynaklan oluşturur.

Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz.

Tabloda "Diğer" başlığı altında yer alan bir kalem tutarının, ait olduğu grubun toplam tutarının % 20 sini aşması durumunda, bu kalem ayrı bir başlık altında ayrıca gösterilir.

GELİR TABLOSU:

İşletmenin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net karını veya dönem net zararını kapsar.

Gelir Tablosu Düzenleme Kuralları:

Gelir tablosunun düzenlenmesinde, mali tablolar ilkelerinde verilmiş açıklamalar esas alınır.
Esas faaliyetlerden sağlanan gelirler,

Süreklilik göstermemekle birlikte olağan faaliyet niteliğinde olan işlemlerden kaynaklanan gelirler,

Süreklilik göstermeyen olağandışı gelirler ayrı ayrı gösterilir.

Esas faaliyetler için yapılan giderler,
Süreklilik göstermemekle birlikte olağan faaliyet niteliğinde olan diğer olağan faaliyet giderleri,

Süreklilik göstermeyen olağandışı giderler de ayrı ayrı gösterilir.

Gelir Tablosunun Biçimsel Yapısı:

Gelir tablosu hesapları arasında mahsup yapılamaz.

Tabloda "Diğer" başlığı altında gösterilen gelir ve gider unsurlarının ait olduğu grubun toplam tutarının % 20 sini aşması durumunda, bu kalem ayrı bir başlık altında ayrıca gösterilir.

Tutarı olmayan kalemler gelir tablosunda yer alamaz.

Gelir tablosu kapsamındaki kalemler, hesap çerçevesindeki sıralama ve açıklamalar paralelinde yer alır.

SORU ÖRNEKLERİ:

21 Şubat 2004

SORU 2– Temel Mali Tablolar nelerdir, bunların düzenleme ilkelerini açıklayınız. (25 PUAN)

8 Temmuz 2006

SORU 1 – Temel Mali Tabloların Düzenleme ilkelerinden “Özkaynaklara İlişkin İlkeleri” belirtiniz. (30 PUAN)

25 Kasım 2006

SORU 4 – Gelir Tablosu ilkelerinin amacı nedir? Söz konusu ilkelerden sadece (4) adedini kısaca açıklayınız. (25 PUAN)

24 Kasım 2007

SORU 4 – Gelir Tablosu ilkeler nelerdir? Sadece sayınız. (25 PUAN)

29 Mart 2008

SORU 3 – Mal satışındaki hasılatın finansal tablolara yansıtılması için hangi şartların yerine getirilmiş olması gerekir. (25 PUAN)

DENETİM:

Ekonomik faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen sistematik bir süreçtir.

DENETİMİN KONUSU:

Ekonomik olaylara ilişkin bilgilerdir.

Ekonomik olaylar arasındaki ilişkileri bilgi sistemi ve muhasebe sağlar.

Dolayısıyla denetimin konusunu;

Bilgi sistemi
Muhasebe kayıt ortamı
Mali tablolar
İç raporlar
Vergi beyannamelerinin içeriği

oluşturur.

BİLGİ KULLANICILARI:

Denetçinin elde ettiği bulguların bilgi kullanıcılarına iletilmesi ifade eder.

Ortaklar
Ortak olmak isteyenler
Kredi verenler
Yöneticiler
Kamu kurumları
Diğer karar alıcılardır

DENETİMİN UNSURLARI:

Denetim bir süreçtir.

Denetim sözleşmenin imzalanması ile başlayıp, denetimin planlanması ve denetim programının yürütülmesi ile devam eder ve denetim raporunun hazırlanması ile biter.

Sürecin uzun yada kısa olması;

Denetimin türü
Denetlenen işletmenin büyüklüğü
Denetimin yinelenen bir denetim olup olmadığı

gibi faktörlere bağlı olarak değişir.

Denetimin konusu işletmenin ekonomik faaliyet ve olayları ile ilgili iddiası niteliğinde bulunan mali tablolarıdır.

İşletme yönetimi tarafından;

belirli bir dönem için kanuni defter kayıtlarına uygun olarak hazırlanan mali tablolar,

bağımsız denetime tabi tutulmadan önce bilgi kullanıcıları açısından iddia niteliğindedir.

İşletme yönetiminin farklı nedenlerle mali tabloları gerçek durumu yansıtmayacak şekilde düzenleme riski mevcuttur.

Mali tablolarda yer alan iddia niteliğindeki bilgilerin doğruluk ve güvenilirliğinin test edilmesi ve sonuçların raporlanması denetimin konusuna girmektedir.

Denetimde önceden saptanmış ölçütler baz alınır.

Bu ölçütler,

Yasal düzenlemeler
Genel kabul görmüş muhasebe ilke ve usulleri
Teknik düzenlemeler
Özel hukuk düzenlemeleri
İşletme yönetimi tarafından konulmuş kurallar

olabilir.

Uygulamada bu kurallar bütününü “Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri” olarak isimlendirilmektedir.

Bu kriterler denetimin kalitesini artıracağı gibi denetçinin keyfi hareket etmesine de engel olur.

Denetimde gerçek durumun önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesi araştırılır.

Uygunluk derecesi nicelik ve nitelik olarak şu şekilde ifade edilebilir.

“İşletmenin mali tabloları gerçek durumu yansıtmaktadır.”

“Mali tablolarda yer alan bilgiler kanuni defter kayıtlarına ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygundur.”

“İşletmedeki fire oranı emsali kuruluşlardan daha yüksektir.”

“Gerçek hasılatın % 20’si kayıt dışı bırakılmıştır.”

“100 YTL tutarında sahte fatura kanuni defter kayıtlarına intikal ettirilerek 18 YTL KDV ziyaına sebebiyet verilmiştir.”

- Kanıtların tarafsızca toplanması ve değerlendirilmesi gerekir.

Denetçi kanıtları toplarken;

Tarafsız,
Önyargısız,
Bağımsız,
Profesyonel
Uzman

bir kişi olarak davranmak zorundadır.

Denetçinin tarafsızlığını kaybetmesi durumunda bilgi kullanıcılarının denetim sonuçlarına itibar etmesi beklenemez.

Kanıtların türleri ve kanıtların değerlenmesi için kullanılacak kriterler denetimin amacına göre farklı olabilir.

Denetçinin tarafsızlığı denetimin en önemli unsurlarından biridir.

Denetim sonuçları ilgi duyanlara bildirilir.

Denetim sonucunda ortaya çıkan hususlar, denetim raporu ile bilgi kullanıcılarına aktarılır.

Bilgi kullanıcıları:

İşletmenin sahip ve ortakları
İşletme ile ticari, mali ve ekonomik ilişki kuran işletmeler veya toplum bireyleri
Kredi, finans ve yatırım kuruluşları
Çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarıdır.

Örnek olarak;

İşletmeye sermaye koymayı düşünen potansiyel ortaklar
İşletme yöneticileri
Vergisel yükümlülükler açısından gelir idaresi
Kredi kuruluşları
Alacaklılar
Sendikalar verilebilir.

DENETİMİN TÜRLERİ:

A- Konusu ve amacına göre denetim türleri:

1. Mali tablolar denetimi (finansal denetim)

2. Uygunluk denetimi (usul denetimi)

3. Faaliyet denetimi (performans denetimi)

1- MALİ TABLOLAR DENETİMİ (finansal denetim)

Ortaklara ve vergi dairelerine verilen mali tabloların genel amaçlı denetiminde temel alınacak ölçütler:

- Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri,

- Vergi kaynaklarındaki düzenlemelerdir.

1) Mali tablolardaki bilgilerin kanuni defter kayıtlarına uygun olup olmadığına,

2) Kanuni defterlere yapılan kayıtların gerçek durumu gösteren belgelere uygun olup olmadığına

bakılır.

Mali tabloları kimler denetler?

- Bağımsız denetçiler

- Kamu denetçileri

Örnek:

“Stok hareketleri gerçek değerleri ile muhasebeleştirilmiş”

“Dönem sonu stokları gerçek değerleri üzerinden mali tablolara yansıtılmış”

“Ancak bir önceki dönemde uygulanan stok değerleme yöntemi değiştirilmiş”

“Değişiklik mali tablolarda açıklanmamıştır.”

Yani genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uyulmamıştır.

Mali tabloların denetiminde denetçinin ilişkide bulunacağı gruplar:

a) Yönetim

- İşletmede çalışan memurlar

- Muhasebeciler

- Kilit noktadaki görevlilerdir

b) Ortaklar

Ortaklar yönetimin sorumluluklarını yerine getirip getirmediklerini saptamak için denetlenmiş mali tablolara başvururlar.

Bu açıdan denetçinin birinci derecede sorumluluğu ortaklara karşıdır. Ancak denetim anlaşmasının yerine getirilmesi sırasında denetçi ile işletme içinde çalışmayan ortaklar arasında doğrudan bir temas olmaz.

c) Yönetim Kurulu

Yönetim kurulu işletme faaliyetlerinin ortakların çıkarları doğrultusunda yürütülmesinden sorumludur.

Denetçi ile yönetim kurulu arasındaki ilişkiler yönetim kurulunun oluş şekline bağlıdır.

Yönetim kurulu işletmede çalışan kişilerden oluşuyorsa direkt ilişki söz konusudur,

Yönetim kurulunun işletme dışından kişilerden oluşması durumunda bir aracının kullanılması söz konusudur.

Mali tabloların denetiminde bağımsız denetçinin sorumlulukları:

Mali tabloların bağımsız bir denetçi tarafından denetlenmesinin amacı,mali tabloların;

- Bir bütün olarak mali durumu,

- Faaliyet sonuçlarını,

- Mali durumdaki değişmeleri

genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ışığında,

- Bağımsız,

- Dürüst

bir biçimde ortaya koymak ve belirli bir yargıya ulaşmaktır.

Denetçi, ulaştığı sonuçları denetim raporunda bildirir.

Denetim raporu, denetlenen şirketin yayınladığı yıllık faaliyet raporu kapsamında ortaklara ve diğer ilgi duyanlara dağıtılmak üzere müşteri işletmeye veya yönetim kuruluna verilir.

Denetçinin esas sorumluluğu hata ve hilelerin ortaya çıkarılması değildir.

Denetçinin sorumluluğu mesleki standartlara uygun bir inceleme yapmak ve bulgularını raporlamaktır.

Denetçinin işlevi mali tabloların güvenilirliğini pekiştirip açıklamak, bu raporların kredisini arttırmaktır.

Mali tabloların denetiminde yönetimin sorumluluğu:

Denetçinin sorumluluğu, yayınlanmış mali tabloların dürüstlüğü hakkında bir yargıya varmak ve bunu açıklamaktır.

Mali tabloların hazırlanması ile ilgili sorumluluk ise işletme yönetimine aittir.

Yönetim ortaklara ve kredi verenlere karşı doğrudan sorumludur.

Denetçi ise sadece mali bilgileri gözden geçirmektedir.

2- UYGUNLUK DENETİMİ (usul denetimi)

İşletme içinde (yetkili bir üst makam) veya dışındaki denetçiler tarafından yapılır.

İşletmenin ekonomik işlemlerinin yada faaliyetlerinin;

- Önceden belirlenmiş yöntemlere,

- Önceden belirlenmiş kurallara,

- İlgili mevzuata

uygunluğunun incelenmesidir.

(ana sözleşme , işletme politikaları vb)

Denetçi koyulan kuralları değiştiremez, sadece veri olarak kabul eder.

VERGİ DENETİMİ dendiğinde uygunluk denetiminden bahsedildiği anlaşılmalıdır.

Örnek: İşletmelerin sosyal sigorta bildiriminin doğruluğu ücret işlemleri ve ilgili belgelerin sosyal sigorta mevzuatına uygunluğunun SSK denetçileri tarafından araştırılması ile belirlenir.

Bu denetimde kriter SSK mevzuatıdır.

Sayıştay denetçileri tarafından kamu kurum ve kuruluşlarının mali işlemlerinin ilgili mevzuata uygunluğunun araştırılması da uygunluk denetimi kapsamına girer.

3- FAALİYET DENETİMİ (performans denetimi)

Bir işletmenin faaliyetlerinin verimliliği ve etkinliğini değerlendirmek amacıyla bu faaliyetlerle ilişkili usul ve yöntemlerin uygulanışının gözden geçirilmesidir.

İç denetimden daha geniş bir denetimdir.

Her türlü denetçi tarafından yapılabilirse de genellikle;

- İç denetçi,

- Kamu denetçileri

tarafından yapılır.

Faaliyet denetimi işletmenin;

- Örgüt yapısını,

- İç kontrol sistemini,

- İş akışlarını,

- Yönetim başarısını

saptamaya yöneliktir.

İç denetim finansal nitelikteki olayları incelerken,

Faaliyet denetimi;

- İşletmenin amaçlarına ne derece yaklaştığını

- Yöneticilerin performansının derecesini

inceler.

Denetimin sonunda; faaliyetlerde etkinlik ve verimliliğin artırılmasına ilişkin önerilerde bulunulur.

Faaliyet denetimini yapmaya yetkili olanlar:

-Kamu ve özel sektörlerde iç denetçiler

-Kamu kuruluşlarında kamu denetçiler

B- Denetçinin statüsüne göre denetim türleri

1- İç denetim

2- Kamu denetimi

3- Bağımsız denetim

1- İÇ DENETİM:

İç denetimin kapsamı;

Finansal nitelikteki işlemler
Finansal nitelikte olmayan işlemlerdir

İç denetim çalışmaları;

finansal denetimi
uygunluk denetimini
faaliyet denetimini

içine almaktadır.

Finansal denetim yönü;

Mali tabloların doğruluğunun araştırılmasından çok mali tablolara temel oluşturan muhasebe bilgilerinin,

Doğruluk ve güvenilirliğini araştırmak
Bu bilgileri elde etmek için kullanılan kayıt ortamını gözden geçirmek
Raporlama sistemini gözden geçirmektir

Uygunluk denetimi yönü;

İç denetim işletme faaliyetlerinin;

yönetim politikalarına,
planlarına,
programlarına,
yasalara

uygunluğunu ölçerek,

iç kontrol sisteminin kurulduğu gibi işleyip işlemediğini de değerler.

Faaliyet denetimi yönü;

İç denetim;

İşletme kaynaklarının verimli kullanılıp kullanılmadığı,
verimlilik standartlarının belirlenip belirlenmediği,
belirlenen standartların işletme personelince anlaşılıp anlaşılmadığı,
standartlardan sapmaların olup olmadığı,
sonuçlarının analiz edilip edilmediği,
gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığı gibi konuları araştırır.

İç denetçi iç kontrol sistemini gözden geçirerek işletmenin amaçlarına ve hedeflerine ekonomik ve verimli bir şekilde ulaşıp ulaşamayacağı konusunda iç kontrol sisteminin yeterli güveni verip vermediğini bakar. Yapılan çalışmaların bu yönü faaliyet denetimini oluşturur.

2- KAMU DENETİMİ:

Bu denetim;

amaçların
kapsamına
denetimi yapan birimlere göre

sınıflandırılabilir.

Kamu denetim kurumları:

Devlet Denetleme Kurulu,
Sayıştay,
Başbakanlık Yüksek Denetleme Kuruludur.

3-BAĞIMSIZ DENETİM:

Serbest meslek sahibi olarak kendi adına çalışan veya bir denetim şirketinin ortağı olan kişiler tarafından işletmelerin mali tabloların GKGMİ’ne uygunluk derecesini belirlemek amacıyla yapılan denetim çalışmasıdır.

Bu yetki 3568 sayılı yasada; SMMM ve YMM’lere verilmiştir.

Mali tabloların mevzuat hükümlerine, GKGMİ’ne ve GKGDS’na uygun yapıldığını tasdik yetkisi ise YMM’lere verilmiştir.

Bağımsız denetim muhasebeciyi kontrol eden bir süreçtir.

SPK’ya göre bağımsız denetim ise, ortaklıkların ve yardımcı kuruluşların hesap ve işlemlerinin bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetleme ilke esas ve standartlarına göre incelenmesi ve mali tabloların 2499 sayılı kanun çerçevesinde gerçeği yansıtıp yansıtmadığının tespiti ve rapora bağlanmasıdır.

Bağımsız Denetimin Amacı

SPK’ya gore

Mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe kavram, ilke ve standartlarına uygunluğunun saptanması,

Mali tablolarda yer alan bilgilerin doğruluğu ve gerçeği dürüst bir şekilde yansıtıp yansıtmadığının saptanmasıdır.

SPK’ya Göre Mali Tabloların Doğruluğu

Genel kabul görmüş “muhasebe kavram ve ilkeleri” ile kurulca yayımlanan “standartlara” uygun olarak düzenlenmesi,
Genel kabul görmüş muhasebe kavram ve ilkeleri ile kurulca yayımlanan standartların uygulanması amacıyla işletmeler tarafından oluşturulan “muhasebe politikalarına” uygun olarak düzenlenmesi,
Mali tabloların dipnotları ile birlikte yeterli, açık, anlaşılabilir ve yorumlanabilir nitelikte düzenlenmiş olması, finansal bilgilerin yeterli ayrıntıda sunulduğu, önemli işlem ve olayları yansıtmaları ( SPK.X1/1 No’lu Tebliğ, Mad.47)

Sermaye Piyasası Mevzuatına Göre Bağımsız Denetim Türleri:

1. Sürekli denetim (Yıl sonu denetimi)

· Aracı kurumların,

· Menkul kıymetler yatırım fonlarının,

· Menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının,

· Hisse senetleri IMKB işlem gören anonim ortaklıkların,

· Aracılık faaliyetleriyle sınırlı olmak üzere bankaların,

· Hisse senetleri halka arz edilmiş olan ve sayılan ortaklıkların

SPK düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanması ve kamuya açıklanması zorunlu olan yıllık mali tabloların tümünün bağımsız denetleme kuruluşları tarafından görevlendirilen denetim elemanları tarafından denetlenmesidir.

Her yıl yapılması zorunludur.

2. Sınırlı Denetim (Ara dönem denetimi)

· Aracı kurumların,

· Menkul kıymetler yatırım fonlarının,

· Menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının,

· Hisse senetleri menkul kıymetler borsasında işlem gören anonim ortaklıkların altışar aylık ara bilanço ve gelir tablolarının denetimidir.

3. Özel denetim

· Tahvil ve finansman bonosu vb. borçlanma senetlerinin ihracı için izin alınmak üzere, SPK’ya başvuracak anonim ortaklıklar, (Sürekli ve sınırlı denetime tabi olanlar hariç)

· Hisse senetleri halka arz edilen veya arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklardan bir başka anonim ortaklıkla devir veya katılmaya taraf olanlar ile tasfiye durumunda bulunan ortaklık veya kurumlar,

· Hisse senetlerini ilk kez halka arz edecek ortaklıklar. (SPK.Tebliği X/16.Mad.19)

Bağımsız Denetimin Yararları

a) Denetlenen işletmeye sağladığı yararlar:

· Finansal tabloların güvenilirliği artar,

· İşletme yönetimini ve çalışanları daha dürüst çalışmaya sevk eder,

· Vergi beyanlarına vergi idaresinin güveni artar, inceleme riski azalır,

· Kredi olanakları genişler,

· İşletme politikalarına çalışanlarca uyulup uyulmadığını gösterir.

b) İş hayatının diğer üyelerine sağladığı yararlar:

· Kredi kuruluşlarının daha sağlıklı karar vermesine yardımcı olur

· Hali hazır ve gelecekteki küçük tasarruf sahibi yatırımcılara yatırım kararlarında ışık tutar,

· İşverene ve işçi sendikalarına ücretlerin ve sosyal yardımların pazarlığında objektif bilgiler sağlayarak yardımcı olur,

· Bir işyerinin satılması ya da başka bir işyeri ile birleştirilmesi hallerinde alıcı ve satıcı taraflara güvenilir ve objektif bilgiler sağlar,

· İşletme ile ilgili taraflara, özellikle işletme ile iş ilişkisi olan müşterilere, denetlenen işletmenin karlılığı, faaliyetlerinin verimliliği ve finansal yapısının durumu hakkında güvenilir bilgiler sağlar.

c) Kamu kuruluşlarına sağladığı yararlar:

· Denetlenmiş finansal tablolara dayanılarak hazırlanmış vergi beyannamelerine ve mali raporlara olan güvenin artmasına yardımcı olur.

· Güven artışına bağlı olarak bu kurumlardaki kamu denetim gücü azaltılabilir,

· Hukukun uygulanmasında adli mercilere bilirkişi veya benzeri sıfatlarla güvenilir bilgi sağlanır.

SORU ÖRNEKLERİ:

30 Haziran 2001

SORU 4- a) Finansal Tabloların Denetimi

b) Uygunluk Denetimi

kavramlarını açıklayınız. (25 PUAN)

11 Mart 2006

SORU 4- d) Finansal Denetim

kavramını açıklayınız.

22 Kasım 2003

SORU 2- Bağımsız denetimi tanımlayınız. İç denetim ve muhasebeden farklarını belirtiniz.

30 Haziran 2001

SORU 4- d) Özel denetim

kavramını açıklayınız.

11 Mart 2006

SORU 1- Bağımsız denetimin denetlenen işletme ve kamu kuruluşları açısından yararını belirtiniz. (20 PUAN)

27 Kasım 2004

SORU 1- Bağımsız denetimin yararları nelerdir? Açıklayınız. (20 PUAN)

30 Haziran 2001

SORU 4- İç denetim

kavramını açıklayınız.

16 Temmuz 2005

SORU 1 – Bağımsız Denetimi gerekli kılan nedenleri açıklayınız. (20 PUAN)

SORU 3 - Mali Müşavirliğini, inceleme denetimi yapmak ve vergi beyannamelerini imzalamak üzere sözleme düzenlediğimiz firmada gerçekleştirdiğimiz uygunluk denetimi sırasında firmanın envanterinde fiilen bulunan bazı malların envanter listelerinde yer almadığını tespit ettğiniz takdirde; sorumluluklarınızı ve yapmanız gereken ilemleri konuya ilikin yasal, idari ve mesleki düzenlemeleri de belirtmek suretiyle açıklayınız. (20 PUAN)

12 Mart 2005

SORU 2 - Uygunluk denetimini ve bu denetim sonucunda düzenlenecek raporlar ile vergilendirme açısından yapılacak işlemleri kısaca açıklayınız. (20 PUAN)
SORU 5 - Kamu Denetimi, bağımsız dış denetim, iç denetim ve iç kontrol sistemi kavramlarını açıklayınız. (20 PUAN)

19 Kasım 2005

SORU 1 - İç kontrol sisteminin değerlendirmesini gerekli kılan nedenleri ve yapılacak bu değerlendirmenin aamalarını açıklayınız. (25 PUAN)

4 Mart 2006

SORU 2- İç denetim nedir? İşletmelerde iç denetime niçin ihtiyaç duyulduğunu ve kapsadığı çalışma alanlarını belirtiniz. (20 PUAN)

8 Temmuz 2006

SORU 3- Aşağıdaki kavramları kısaca açıklayınız. (5 PUAN)

b) Özel Denetim

18 Kasım 2006

SORU 1- Bir işletmede iç kontrol sistemi kurulmasının genel amaçlarını belirtiniz. (25 PUAN)

25 Kasım 2006

SORU 2- İşletmelerde kontrol sistemi kurulmasının esas amaçlarını sadece sayınız. (25 PUAN)

24 Kasım 2007

SORU 2- İç kontrol sisteminin genel ve özel amaçları nelerdir? (25 PUAN)

DENETÇİ TÜRLERİ:

DENETÇİ, denetim faaliyetini yürüten, mesleki bilgi ve deneyime sahip, bağımsız davranabilen ve yüksek ahlaki nitelikler taşıyan uzman bir kişidir.

1- Bağımsız denetçiler

2- İç denetçiler

3- Kamu denetçileri (iç denetçi ve kamu denetçisi bağımlı denetçidir.)

1- BAĞIMSIZ DENETÇİLER (Dış Denetçi Olmaları En Büyük Özelliği)

Herhangi bir kişi veya kuruluşa bağımlı olmadan, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve esasları ışığında mali tabloların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını araştıran kişidir.

3568 sayılı yasa ile denetim yetkisi SMMM ve YMM’lere verilmiştir. Bu kişiler denetimleri sırasında faaliyet denetimi ve uygunluk denetimi de yaparlar.

Bağımsız denetçinin amaçları:

Mali tabloların güvenilir olup olmadığının ortaya çıkartılmasıdır.

Bunun yanında;

a) Hata ve hilelerin ortaya çıkartılması,

b) Hata ve hilelerin engellenmesi,

c) Yönetime önerilerde bulunulması,

d) İşletmenin gelecekteki mali durumunu belirlenmesi.

İşletme hayatının süreklilik göstereceği tespit ederek,

mali durumunun yeterli güvence altında olup olmadığını belirlemek gibi tali amaçları vardır.

Bağımsız denetçi türleri:

a) SPK tarafından kabul edilmiş dış denetim şirketleri,

b) Yeminli Mali Müşavirler,

c) Bankalar Bağımsız Denetçileri.

Bankacılık sektörü spesifik faaliyetlerden oluştuğu için, bankaların denetimi bu konuda uzmanlaşmış bağımsız denetçiler tarafından yapılır.

Bağımsız denetçiler asıl faaliyetlerinin yanı sıra tahkim, bilirkişilik ve tasfiye memurluğu da yapabilirler.

SPK’ya Göre Bağımsız Denetim Yetkisi;

Şirket şeklinde örgütlenen Bağımsız Denetim Şirketlerine verilmiştir. (SPK mad 22/d)

SPK’ya Göre Bağımsız Denetçiler:

Sorumlu Baş Denetçi : Ortak statüsünde olan ve 10 yıl mesleki deneyimi olan denetçidir.

Baş Denetçi : 10 yıl mesleki deneyimi olan denetçidir.

Kıdemli Denetçi : En az 6 yıl mesleki deneyimi bulunan denetçidir.

Denetçi: : En az 3 yıl fiilen mesleki deneyimi bulunan denetçidir. Denetim programının hazırlanması, müşteriyle görülmesi, denetçi yardımcılarına nezaret edilmesi, hazırlanan çalışma kağıtlarının incelenmesi, gerekli değişikliklerin yapılması görevleridir.

Denetçi Yardımcısı : En az 2 yıllık mesleki deneyim yada en az 2 yıllık stajyerlik dönemini tamamlamış olan denetçilerdir.

Stajyer Denetçi Yardımcısı : Mesleki deneyimi 2 yıldan az olup bağımsız denetim kuruluşu tarafından eğitime tabi tutulan denetçilerdir.

Denetçi Ünvanları:

SPK Mevzuatına Göre Muhasebe Meslek Mevzuatına Göre

1- Stajyer Denetçi 1- SMMM (Kısmi Tasdik)

2 -Denetçi Yardımcısı 2- YMM (Tam Tasdik)

3 -Denetçi (3 Yıl)

4 -Kıdemli Denetçi(6 Yıl)

5 -Baş Denetçi (10 Yıl)

6 -Sorumlu Baş Denetçi

2- İÇ DENETÇİLER

İşletme yönetimine sorumluluklarını etkin ve verimli bir biçimde yerine getirmelerine yardımcı olmak amacıyla işletmenin iç denetim hizmeti yapan kurmay bölümünün üyeleridir.

İç denetimin amacı; genel olarak organizasyonun yöneticilerine sorumluluklarını etkin ve verimli bir biçimde yerine getirmelerinde yardımcı olmaktır.

Denetim sonucunda iç denetim raporu düzenlenir ve işletme yönetimine (yada genel kurula) verilir.

3- KAMU DENETÇİLERİ

Kamusal örgütlere bağlı olarak çalışan denetçilerdir.

Kamu denetçileri; kamuya ait veya özel işletmelerin, yasalara, yönetmeliklere, devletin ekonomik politikalarına ve kamu yararına bağlılık derecesini denetler.

· Gelirler Kontrolörleri,

· Maliye Müfettişleri,

· Hesap Uzmanları,

· Sayıştay Denetçileri,

· İş Müfettişleri,

· Devlet Denetleme Kurulu Müfettişleri,

· SPK Denetçileri

uygunluk denetimi yaparlar.

GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI

Bir denetimin amaca uygun olarak yapılmasını sağlamak için;

· Kimler tarafından

· Nasıl

· Ne şekilde yapılacağını,

sonuçlarının;

· Nasıl raporlanıp,

· İlgililerine sunulacağını belirleyen,

· Meslek örgütlerince kabul edilmiş olan,

· Denetçilerin her denetimde uymak zorunda oldukları

ilke ve kurallara Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları denir.

1- Genel Standartlar (Kişisel Standartlar)

a) Mesleki eğitim ve deneyim (yetkinlik)

b) Bağımsız (Tarafsız ve dürüst) davranma

c) Mesleki özen (dikkatli, özenli, titiz)

a) Mesleki eğitim ve deneyim (yetkinlik)

Denetim bir denetçi olarak yeterli teknik eğitime ve yetkinliğe sahip kişi veya kişilerce yapılmalıdır.

Bağımsız denetçi olarak çalışabilmek için zorunlu olan SMMM veya YMM ünvanına sahip olmak gereklidir.

Bunun için, SM, SMMM, YMM Kanununun belirlediği genel ve özel şartları taşımak gerekmektedir.

Özel şartlara göre SMMM olabilmek için;

a) Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilgiler dallarında en az lisans düzeyinde mezun olmak,

b) Staj amacıyla serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir yanında iki yıl çalışmış olmak,

c) Türmob tarafından yapılan SMMM sınavını kazanmış olmak,ve SMMM ruhsatını almış olmak gerekmektedir.

Özel şartlara göre YMM mali müşavir olabilmek için;

a) En az on yıl serbest muhasebeci mali müşavirlik yapmış olmak,

b) Türmob tarafından yeminli mali müşavirlik sınavını kazanmış olmak, ve ruhsat almış olmak şartı aranır.

SPK SERİ X: NO:16 tebliğine göre denetçi olabilmenin şartları:

· Baş denetçi olabilmek için en az fiilen 10 yıl,

· Kıdemli denetçi ünvanının kazanılması için 6 yıl,

· Denetçi ünvanının kazanılması için 3 yıl mesleki deneyim şarttır.

Ayrıca bağımsız denetim kuruluşları mesleki deneyime sahip olmaksızın ilk kez işe aldıkları denetçi yardımcılarını 4 ay süre ile,

· Muhasebe denetim standart ve teknikleri,

· Bilgi işlem para ve sermaye piyasası,

· Ticaret hukuku,

· Vergi mevzuatı

· Bankacılık konularında eğitime tabi tutarlar.

Bu kurslar 200 saatten az olamaz.

b) Bağımsız (Tarafsız ve dürüst) davranma

Denetçi veya denetçiler, denetim görevleri ile ilgili tüm konularda bağımsız düşünme mantığı içinde olmalıdırlar.

Denetçi denetleme görevinin sonuçları bakımından kamuya hizmet sunmaktadır.

Bağımsızlığı ortadan kaldıran durumlar:

· Denetçinin ve denetçinin 3.derecede akrabalarının denetlenen şirkette ilişkilerinin olması,

· Geçmiş yıllara ilişkin denetim ücretinin geçerli bir nedene dayanmaksızın müşteri tarafından ödenmemesi,

· Denetim ücretinin piyasa rayicinin altında veya çok üstünde olması.

c) Mesleki özen (dikkatli, özenli, titiz)

Denetimin yapılmasında ve denetim raporunun düzenlenmesinde mesleğin gerektirdiği dikkat gösterilmelidir.

Denetçi bağımsız ve uzman olsa da denetim çalışmasında mesleğin gerektirdiği dikkat ve özeni göstermedikçe, bildirdiği görüşün bir değeri olmayacağı gibi, bu görüşe güvenip, yanlış kararlar alan ve zarara uğrayan bilgi kullanıcılarına karşı sorumlu olacaklardır.

Denetim mesleği,

Denetim çalışması sırasında ve raporlama safhasında;

· Mesleğin gerektirdiği dikkat ve özenin gösterilmesini,

· Denetim standartlarına eksiksiz bir biçimde uyulmasını,

· Bilgi, deneyim ve becerilerin en iyi şekilde kullanılmasını

gerektiren bir meslektir.

Bu koşullara uyulmaması durumunda denetçinin ahlaki, mesleki ve hukuki sorumlulukları doğar. Denetçi, görevini en iyi şekilde yerine getirmekle kendisini yükümlü saydığında, en yüksek sorumluluk olgusuna ulaşır.

Denetçiler, aynı zamanda üyesi oldukları meslek odasına karşı da sorumludurlar.

Disiplin yönetmeliği, meslek mensuplarının meslek ahlakı kurallarını belirlemektedir.

Meslek yasası hükümlerine göre meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır.

Örnek: Bağımsız denetçinin fiili sayımı denetlemesi gerekirken denetlemeden raporunda denetlemiş gibi davranması mesleğinin icrasında gerekli titizliği göstermemiş olduğunu gösterir.

2- Çalışma Alanı Standartları

Denetim çalışması sırasında denetçinin uymak zorunda olduğu kurallardır.

a) (Denetimi) planlama ve gözetim,

b) İç kontrolün incelenmesi (İç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme)

c) Kanıt toplama

a) (Denetimi) Planlama Ve Gözetim Standardı

Denetimin planlaması;

· Müşteri işletme hakkında bilgi edinilmesi,

· Uygulanacak denetim prosedürlerinin,

· Niteliğinin,

· Zamanın,

· Büyüklüğünün belirlenmesi,

· Personelin görevlendirilmesi çalışmalarından oluşur.

Denetim programı,

Denetçinin çalışmasında uygulayacağı denetim prosedürlerinin bir listesidir.

SPK Mevzuatına göre yazılı bir denetim programının yapılması zorunludur. Denetim planının yapılması SPK mevzuatına ve GKGDS’na göre zorunlu değildir.

Gözetim,

Denetçinin, denetim işinde fiilen çalışan yardımcılarının görevlerinin gereği gibi yapıp yapmadıklarını denetlemesini ifade eder.

b) İç kontrolün incelenmesi (İç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme)

Denetimi planlamak ve yapılacak testlerin niteliğini, zamanını ve büyüklüğünü belirlemek için iç kontrol yapısı hakkında yeterli bilgi edinilmelidir.

İç kontrol sistemi:

· İşletmenin organizasyon planı ile varlıklarının korunması,

· Yanlışlıkların ve yolsuzlukların önlenmesi,

· Muhasebe bilgilerinin doğruluk ve güvenilirliğinin sağlanması,

· Muhasebe bilgilerinin zamanında hazırlamasının sağlanması,

· İşletme faaliyetlerinin yönetim politikalarına uygunluğunun saplanması

amacına ulaşılması için işletme yönetimi tarafından kabul edilmiş kurallardır.

Bu konudaki üç önemli unsur:

· Denetçi, denetimi planlamak için iç kontrol hakkında bilgi edinir.

· Denetçi, iç kontrol sistemi hakkında edindiği bilgiye bağlı kalarak, yapacağı testlerin niteliğini, zamanını, büyüklüğünü belirler.

· İç kontrol sistemi hakkında bilgi elde etme süreci, denetimin tamamı değildir.

c) Kanıt toplama

Denetçilerin denetim raporu ile ifade edecekleri görüşlerini destekleyebilecek yeterli ve uygun kanıt toplamaları gerekmektedir.

- Yeterlilik kanıtın sayısını,

- Uygunluk kalitesini

ifade eder.

Denetçinin görüşüne etki edebilecek her şey kanıt olabilir.

Toplanacak kanıtların kalitesine etki yapan unsurlar;

· Geçerliliği,

· Belgelendirilebilirliği,

· Zamanlılığı,

· Sürekliliğidir.

Kanıt toplama ile ilgili denetim işlemleri

1- Maddi doğruluğu saptamaya yönelik denetim işlemleri

· Varlıkların fiziken varoldukları,

· Değerlemenin doğru olarak yapıldığı,

· Kayıtların doğruluğu,

· Uygun sınıflandırmaya uyulduğu,

· Kapanışın doğru olarak yapıldığı,

· Finansal tablolarda açıklama kuralına uyulduğu

saptanır.

2- Uygunluğu saptamaya yönelik denetim işlemleri

· Fiziki güvenlik önlemlerine ne dereceye kadar uyulmakta olunduğunun araştırılması,

· Kredili satışlarla ilgili olarak kredi onaylamalarının öngörülen ilkelere uygun olarak yapıldığının araştırılması,

· Manyetik disklerin dosyalanması ile ilgili esaslara uygun davranıldığının araştırılması.

3- RAPORLAMA STANDARTLARI

Denetim çalışmasının sonuçlarının raporlanıp ilgililere nasıl sunulacağını belirleyen standartlara Raporlama Standartları denir.

Bu grupta dört standart yer alır:

· Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uyum,

· Devamlılık (Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinde tutarlılık)

· Açıklayıcı bilgi (Tam açıklama, yeterli açıklama)

· Denetçi görüşü (Görüş bildirme)

1- Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uyum

Denetim raporu; mali tabloların GKGMİ uygun olarak düzenlenip düzenlenmediğini belirtmelidir.

Denetim raporu; müşteri işletmenin mali tablolarının müşterinin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını doğru olarak gösterip göstermediğine ilişkin bir görüşün ifadesidir.

Denetçi doğruluğu ölçmek için GKGMİ kriter olarak kullanır.

Denetçi muhasebe kayıtlarında ve mali tabloların hazırlanmasında müşterinin kullandığı ilkelerin gerçekten GKGMİ olup olmadığına karar vermelidir.

Denetçi görüşünü bildirirken, ilkelere uyulup uyulmadığını, uyulmamışsa bunun sonuçlarını açıklamakla yükümlüdür.

2- Devamlılık (Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinde tutarlılık)

GKGMİ ile seçilen muhasebe politikalarının denetlenen dönemde de değiştirilmeden uygulanıp uygulanmadığının raporda belirtilmesi gerekmektedir.

Tutarlılık kavramı, işletmelerin yıllar itibariyle mali durumlarının ve faaliyet sonuçlarının karşılaştırılabilir olmasını sağlar.

Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler uyguladıkları ilke ve yöntemlerde değişiklik yapabilirler.

Ancak, bu değişiklikler ve bunların parasal etkileri mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

Denetçi, denetim çalışması boyunca bir önceki dönemde uygulanan ilke ve yöntemlerden sapmaların olup olmadığını araştırır, bir önceki döneme göre değişiklik yoksa, bunu raporunda belirtmez, fakat değişiklikler varsa, yönetim mali tabloların dipnotlarında bu değişikliği açıklasa bile, denetçi kendi raporunda da bu değişiklikleri belirtmelidir.

3- Açıklayıcı bilgi (Tam açıklama, yeterli açıklama)

Denetim raporunda aksi belirtilmedikçe, mali tablolarda yapılan açıklamaların yeterli olduğu kabul edilmelidir.

Muhasebenin temel kavramlarından biri de tam açıklama kavramıdır.

Bu kavram, mali tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olması gerektiğini ifade eder.

Muhasebe bilgilerini kararlarında kullanacak olanlar özellikle ortaklar, potansiyel yatırımcılar ve kredi verenlerdir.

Bu kişi ve kuruluşların kararlarında kullanacakları tüm bilgilerin önceden bilinmesi ve mali tablolarda açıklanması olanaksızdır.

Bu nedenle tam açıklama yerine yeterli açıklama kavramı tercih edilmektedir.

Denetçi, mali tablolardaki bilgileri kullanacak kişi ve kuruluşların bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde mali tablolarda açıklama yapılıp yapılmadığına kendi mesleki yargısını kullanarak karar verecektir.

Denetçi bu kararını verirken, tekdüzen muhasebe sistemi uygulama tebliğleri hükümlerini de göz önünde bulundurur.

Açıklamaları, denetçi yeterli bulduysa, bunu raporunda belirtmez; yetersiz bulursa, yetersiz bulduğu konulara ilişkin açıklamalara raporunda yer verir.

4- Denetçi görüşü (Görüş bildirme)

Denetim raporu, ya mali tablolara ilişkin bir görüşün bildirilmesini kapsamalı ya da bir görüş bildirilemiyorsa, bu durumu nedenleriyle birlikte açıklamalıdır.

Şartlı olarak görüş açıklanıyorsa bunun nedenleri belirtilmelidir.

Mali tablolarla birlikte denetçinin adı geçecekse;

yapılan incelemenin niteliği,
sorumluluk derecesi denetim raporunda yer almalıdır.

Denetim raporuyla mali tabloların kullanıcıları, denetçinin görüşüne güvenerek, mali tablolardaki bilgileri doğru ve güvenilir kabul ederler ve alacakları kararlarda kullanırlar.

Denetim raporunda görüş bildirme şekilleri:

1-Olumlu Görüş:

Denetlenen işletmenin mali tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinden;

Tutarlılık,
Tam açıklama

ilkelerine uygunsa olumlu görüş bildirir.

2-Olumsuz görüş:

Denetlenen işletmenin mali tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinden;

Tutarlılık,
Tam açıklama

ilkelerine uygun değil ise, denetçi bu uygunsuzluğun önem derecesine karar verir ve bu uygunsuzluğu önemli görürse olumsuz görüş bildirilir.

3- Şartlı Görüş:

Denetlenen işletmenin mali tabloları genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinden;

Tutarlılık,
Tam açıklama

ilkelerine uygun değil ise, ve bu uygunsuzluk önemli değilse şartlı görüş bildirilir.

Denetçi şartlı görüşe neden olan olayı da raporunda belirtir.

4- Görüş bildirmekten kaçınma:

Görüş bildirmekten kaçınmaya neden olan olaylar şunlardır.

Denetim kapsamının görüş bildirilemeyecek kadar sınırlandırılmış olması,
Yeterli kanıt toplanamaması,
Etkin olmayan bir iç kontrol sisteminin olması,
Önemli belirsizliklerin olması.

SORU ÖRNEKLERİ:

11 Mart 2006

SORU 2- Genel kabul görmüş denetim standartları nelerdir? Söz konusu standartları sadece sayınız. (20 PUAN)

16 Temmuz 2005

SORU 2- Denetim standartlarını açıklayınız. (20 PUAN)

3 Kasım 2001

SORU 4- Genel kabul görmüş denetim standartlarından çalışma alanı standartlarını açıklayarak yazınız.

30 Haziran 2001 - 7 Nisan 2001

SORU 2- İç kontrol sisteminin önemini bağımsız denetim açısından yorumlayınız.

27 Kasım 2004

SORU 3- Raporlama standardlarını açıklayınız. (20 PUAN)

4 Mart 2006

SORU 5- Denetçi (A) çeşitli işletmelerde yaptığı denetimlerde aşağıda belirtilen durumlarla karşılaşmıştır. Denetçinin raporlayacağı raporda söz konusu durumlara göre hangi görüş bildirmesi gerektiğini belirtiniz. (20 PUAN)

a) Tam açıklama kuralına uymama

b) Etkin olmayan bir iç kontrolün bulunması

c) Denetim kapsamına sınırlama getirilmesi

d) Genel Kabul görmüş muhasebe ilkelerinden sapmalar

e) Mali Tablolarda yer alan önemli bir kalem hakkında yeterince kanıt toplananaması

8 Temmuz 2006

SORU 3- Aşağıdaki kavramları kısaca açıklayınız. (5 PUAN)

d) Şartlı Denetim Raporu

3 Kasım 2001

SORU 4- Genel kabul görmüş denetim standartlarını sadece yazınız. (25 PUAN)

DENETİM SÜRECİ

Müşterinin seçimi
İşin kabul edilmesi

ile başlar.

Denetimin planlanması
Denetim çalışmalarının yapılması

ile devam eder.

Denetim raporunun yazılması

ile sona erer.

DENETİM SÜRECİNİN AŞAMALARI

- Müşteri seçimi ve işin kabul edilmesi

- Denetimin planlanması

- Denetim programının yürütülmesi,

- Bulguların raporlanması ve açıklanması

1. Müşterinin seçimi ve işin kabul edilmesi

a) Müşteri Kabul Politikası Işığında Gerekli Bilgilerin Toplanması

b) Bir Önceki Denetçi İle Görüşme

c) Denetim Anlaşma Mektubunun (Denetim Sözleşmesi) İmzalanması

a) Müşteri Kabul Politikası Işığında Gerekli Bilgilerin Toplanması

Denetçi denetim işini almadan önce denetleyeceği işletme veya şirkete ilişkin bilgi toplar.

Bu bilgiler ışığında denetim riskini değerlendirir.

İleride çıkabilecek anlaşmazlık durumlarında yönetimin takınacağı tavrı belirleyerek, kendi itibarını etkileyip etkilemeyeceğini değerlendirir.

Bu ön bilgiler ışığında olumlu bilgi alınmışsa iş alınır ve denetim sözleşmesi imzalanır.

İş kabul edilmeden önce görüşmede:

Denetimin amacı,
Denetimin kapsamı,
Denetimin süresi,
Denetim raporunun teslim tarihi,
Müşterinin denetim çalışmalarına sınır getirip getirmeyeceği,
Denetim ücreti,
Denetim ücretinin ödenme biçimi
konuşulmalı ve karara bağlanmalıdır.

b) Önceki Denetçi İle Görüşme

Denetim isteğinde bulunan müşteri, daha önce başka bir denetim şirketi veya denetçi tarafından denetlenmiş olabilir. Bağımsız denetçi veya denetim şirketi, müşteri adayından gelen denetim isteğini kabul etmeden önce, önceki denetçiyle görüşmelidir. Bu prosedür, önceki denetçinin vereceği bilgilerin, denetimi kabul edip etmeme kararını almada denetçiye yardımcı olacağı için gereklidir.

Bu görüşmeler yerine yazışmalar da yapılabilir.

Denetçilerin önemli bir yükümlülüğü de sır saklamak olduğundan, denetçi, önceki denetçi ile görüşme yapması gerektiğini müşteri adayına bildirir ve bunu yapmasına ilişkin yazılı izin alır. Müşteri adayı, bu izni vermeyi kabul etmezse veya önceki denetçinin cevap vermesine kısıtlamalar getirirse, denetçi bunun nedenlerini araştırır.Denetim işini kabul edip etmeme kararını almada kendisine yardımcı olacağına inandığı konulara ilişkin soruları önceki denetçiye sorar

c) Denetim Anlaşma Mektubunun (Denetim Sözleşmesi) İmzalanması

Yapılan ön araştırmaların sonucu olumlu ise müşteri ile sözleşme imzalanır.

Bir denetim sözleşmesinde yer alacak hususlar şunlardır:

- Yapılacak işin amacı,

- Yapılacak denetim çalışmasının kapsamı,

- Denetimin amacının hataları ve yolsuzlukları bulmak olmadığı,

- Amacın sadece mali tabloların doğruluğu hakkında görüş bildirmek olduğu,

- Gerekli durumlarda belirli konuların yönetime rapor edileceği hususu,

- Eğer kararlaştırılmışsa vergi danışmanlığı, yönetim danışmanlığı hizmetleri veya başka tür hizmetlerin verileceği,

- Ücret,

- Denetim faaliyetlerinin başlama ve bitiş tarihleri.

Denetim Sözleşmesinin Şekil ve İçerik Şartları:

www.spk.gov.tr’den örnek sözleşme – örnek format

Şekil Şartları:

1. Yazılı olacak,

2. Taraflar arasında imza edilecek

İçerik Şartları:

- Yapılacak işin önemi, amacı, kapsamı ve varsa özel nedenleri,

- Bağımsız dış denetim kuruluşunca denetim çalışmasının dışında müşteri firmaya başka hizmetler verilecekse bunlar,

- Tarafların sorumluluk ve yükümlülükleri,

- Ücret.

Denetim kuruluşu şu hallerde sözleşmeyi fesih edebilir:

- Çalışma alanının önemli ölçüde sınırlandırılması

- Mali tablolarda bilgi ve belgeleri elde edememesi halinde Kurul dan görüş alınarak sona erdirebilir.

- Denetimin planlanması

a) Müşteri işletme hakkında bilgi edinme,

b) Denetim programının tasarlanması,

c) Zaman planlamasının yapılması,

d) İşgücü planlamasının yapılması,

e) Gözetim.

a) Müşteri işletme hakkında bilgi edinme

- Müşteri işletmenin işi, örgüt yapısı ve faaliyetinin özellikleri,

- Müşteri işletmenin yer aldığı sektör,

- Müşteriyi etkileyen yasal düzenlemeler,

- Müşteri işletmenin muhasebe bilgilerine uygulanan analitik prosedürlerin sonuçları

Denetimi planlama safhasında analitik prosedürleri uygulamanın başlıca amaçları:

- Müşterinin işi hakkında bilgi edinme,

- Müşterinin faaliyetinin sürekliliğini değerleme,

- Mali tablolarda olası hataların varlığını belirleme,

- Denetim testlerini azaltma.

b) Denetim programının tasarlanması

Denetim çalışması sırasında uygulanacak denetim yöntemlerinin listesidir.

Denetim programı denetimde;

- Yapılacak işlerin neler olduğunu,

- Kimin tarafından,

- Ne zaman

yapılacağının belirlendiği bir taslaktır.

Denetim programı,

- her hesap

- her işlem türü için hazırlanır.

hem kontrol testlerine hem de maddi doğruluk testlerine ilişkin denetim prosedürlerine yer verilir.

Denetim programının temel tasarımı denetimi planlanması sırasında olur.

Denetim çalışması ilerledikçe, programda değişiklikler yapmak gerekebilir.

İlk kez denetlenen bir müşteride, denetçi;

- müşterinin iç kontrol sistemindeki zayıflıkları,

- işlemlerindeki karmaşıklığı,

- sorunlu olanların sayısını

denetime başlamadan önce iyi anlayamamış olabilir.

Bu koşullarda denetim programı aşama aşama yapılır.

İlk kez yapılan denetimlerde,

- denetlenen dönemin başındaki hesap kalanlarının doğruluğunun belirlenmesi,

- önceki dönemlerde kullanılan muhasebe ilke ve yöntemlerinin belirlenmesi ,

- sorunlarının da denetim programına alınması zorunluluğu vardır.

Yinelenen denetimlerde denetçi önceki yıllarda kullandığı denetim programlarını ve bu programlara ilişkin çalışma kağıtlarını kullanabilir

c) Zaman planlamasının yapılması

Uygulanması tasarlanan denetim prosedürlerinin denetim programına yazılmasından sonra, denetçi çalışmanın yürütülmesi ile ilgili zamanını planlar.

Denetim çalışması, müşteri işletmenin muhasebe dönemi içinde veya dönem sona erdikten sonra kısa bir süre içinde yapılır.

Denetim çalışmasının süresinin ve zamanının planlanması, denetimin amaçlanan zamanda tamamlanmasını ve denetim personelinin zamanını verimli kullanmasını sağlar.

d) İşgücü planlamasının yapılması

Denetim ekibinin yapısı oluşturulurken denetçilerin

sorumluluk,
gözetim,
teknik bilgi
deneyim

durumları göz önünde bulundurulmalıdır.

İyi bir işgücü planlaması, bir taraftan denetim gücünün etkin kullanımına imkan sağlarken diğer taraftan denetimin başarısına katkı sağlar.

e) Gözetim

Denetim ekibinin başında bulunan ve denetim raporunu imzalayan denetçi bilgi kullanıcılarına karşı sorumludur. Bu nedenle ekibinde çalışan yardımcı denetçilerin çalışmalarını yakından takip etmek, onları yönlendirmek, bilgi eksikliklerini gidermek ve uygulama birliğini sağlamak zorundadır.

- Denetim programının yürütülmesi

Planlama aşamasında hazırlanan denetim programının uygulanmaya konulduğu, kanıtların toplandığı aşamadır.

Bunun için;

Uygunluk ve maddilik testleri yapılır.

Uygunluk testleri:

İç kontrol sisteminin amaçlara uygun şekilde yapılıp yapılmadığına ilişkin testlerdir.

İç kontrol sistemlerinin doğruluğu, etkinliği, verimliliği ve yürütülüp yürütülmediği test edilerek araştırılır.

İnceleme sırasında farklı sonuçlara ulaşılırsa maddilik testlerinden önce denetim programında gerekli değişiklikler yapılır.

Maddilik testleri:

Denetçi olay ve işlemleri incelerken mali tablolarda yer alan kalemlerin doğruluğunu araştırır.

Bu aşamada bulgu ve deliller toplanır.

Denetim programının yürütülmesinin aşamaları:

a) İç kontrol sisteminin incelenmesi ve değerlendirilmesinin yapılması,

b) Denetim programında gerekli değişikliklerin yapılması,

c) Hesap bakiyelerinin doğruluğunun araştırılması,

d) Toplanan kanıtları değerleme.

Bulguların raporlanması ve açıklanması

Denetim çalışmaları sonucu denetim görüşünün oluştuğu ve bulgulara göre denetim raporunun yazıldığı aşamadır.

Bu aşamada;

a) Yapılan denetim programının yeniden gözden geçirilip atlanılan bir husus olup olmadığı kontrol edilir.

b) Gelecekte olası belirsizlikler tanımlanır.

c) Bilanço tarihinden sonraki önemli olaylar gözden geçirilir.

d) Müşteri işletmeden beyan mektubu alınır.

e) Genel analitik testler yapılır.

f) Bulgular değerlendirilir ve rapor yazılır.

SORU ÖRNEKLERİ:

18 Kasım 2006

SORU 2- Denetim testlerini belirtiniz.

DENETİM KANITLARI VE KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ

Denetim;

- Kanıt toplama

- Toplanan kanıtları değerleme

faaliyetidir.

Denetçi görüşünün oluşması için yeterli sayıda ve güvenilir kanıtların toplanması gerekir.

Toplanan bilgilerin kanıt niteliği taşıyıp taşımadığına denetçi karar verir.

I- HAZIRLANDIĞI KAYNAĞA GÖRE DENETİM KANITLARI

1- İç Kanıtlar: İşletme içinde düzenlenen kanıtlardır. (Güvenilirliği az)

İşletmenin tüm muhasebe kayıtları, mal sipariş pusulaları.

2- Dış Kanıtlar: İşletme dışında düzenlenen kanıtlar (Güvenilirlik çok)

Mutabakatlar, denetçi soruşturmaları, doğrulamalar.

3- Dış-İç Kanıtlar: Hem işletme içinde hem işletme dışında hazırlanan veya işleme tabi tutulan kanıtlardır. (Güvenilirlik orta)

Satıcı faturaları.

II- FONKSİYONLARINA GÖRE DENETİM KANITLARI

1- İşletmenin Muhasebe Kayıt Ortamı (Doğrulayıcı Kanıtlar) (Muhasebe bilgilerinin tümü)

Denetçinin doğrudan görüş oluşturmasına yardımcı olur.

Yevmiye defteri, defteri kebir (büyük defter) , yardımcı defterler, muhasebe fişleri, hesap planı, muhasebe yönetmeliği, mizanlar, gider dağıtım tabloları, müşterilere gönderilen hesap ekstreleri ve bilgisayarlı muhasebede teyp, disk, disket gibi.

2- Destekleyici Kanıtlar (Muhasebe kayıt ortamında varolan muhasebe bilgilerinin doğrulanmasına destek olmak amacıyla başvurulan kanıtlardır)

Çekler, faturalar, sözleşmeler, doğrulamalar, toplantı tutanakları, yazılı bildirimler, soruşturma, fiziki gözden geçirme ile teftiş ve gözlem sonucu elde edilen bilgiler.

III- GELENEKSEL KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ (Muhasebe Kayıt Ortamındaki Doğrulayıcı Kanıtlar İçin)

Bunun için denetçi geleneksel denetim tekniklerine başvurur.

Geleneksel denetim teknikleri;

a) Denetim yöntemleri,

b) Denetim işlemlerinden oluşur.

a) Denetim yöntemleri

Denetim yöntemleri, denetim çalışmasının;

- kapsamını,

- şeklini

- içeriğini

- inceleme yönünü

belirler.

Denetim yöntemi denetim tekniğinden daha geniş kapsamlıdır.

Denetim tekniği yöntemin belirlediği kapsam içinde nasıl delil toplanacağını belirler.

1-Kapsam yönünden denetim yöntemleri

a) Ön denetim yöntemi: denetçinin işletme faaliyetleri hakkında genel bir kanaat edinmek amacıyla detay işlemlere girmeden yaptığı denetim yöntemidir.

b) Örnekleme denetim yöntemi: ana kütleyi oluşturan az sayıda birimin incelenmesi sonucunda ana kütleye ilişkin bir görüş oluşturulmasına örnekleme yöntemi denir

c) Aralıksız (sürekli) denetim yöntemi: kümeyi oluşturan tüm birimlerin tek tek incelenmesi yöntemidir.

2-Şekil ve içerik yönünden denetim yöntemleri

a) Şekli denetim veya uygunluk denetimi: her muhasebe kaydının belgeye dayanıp, dayanmadığına bakılır. Şekil açısından belge ve kayıtlar incelenir.

b) Maddi denetim veya doğruluk denetimi: belgelerdeki olayların özü ile ilgilenilir. Belgelerdeki olayın özü ve niteliğinin işle ilgili olup olmadığı incelenir.

3- İnceleme yönü bakımından denetim yöntemleri

a) İleriye doğru denetim yöntemi: belge, defter, mali tablo sıralaması ile inceleme.

b) Geriye doğru denetim yöntemi: mali tablo, defter, belge sıralaması ile inceleme.

Denetçi sondan başa doğru giden bu yöntemi seçmelidir.

4- Kaynak bilgi ve belge yönünden denetim yöntemleri

a) Doğrudan denetim yöntemi: her bir muhasebe işleminin kendi başına ayrı ayrı ve doğrudan doğruya incelenmesi yöntemidir.

b) Dolaylı denetim yöntemi: benzer veya aynı nitelikteki hesaplar veya birbiriyle yakın ilişki içindeki hesaplar arasında toplam karşılaştırmaları yaparak bunlar arasında bir uygunluk araştırması yapan denetim yöntemidir.

Bu yönteme ilişkisel denetim de denir.

EXCEL YAPALIM.

b) Denetim işlemleri

1- Karşılaştırma İşlemi

2- Tutar Aktarımının Denetimi

3- Aritmetik İnceleme (Yeniden hesaplama)

4- Belge İncelemesi

SORU ÖRNEKLERİ:

18 Kasım 2006

SORU 2- Denetim testlerini belirtiniz.

7 Nisan 2001

SORU 1- İleriye ve geriye doğru denetimin içeriğini açıklayınız.

3 Temmuz 2004

SORU 2- Kanıt toplama tekniklerini sadece sayınız. (20 PUAN)

4 Mart 2006

SORU 1- Bağımsız denetim yöntemlerini belirtiniz. Bu yöntemlerden dolaylı denetimi açıklayınız. (20 PUAN)

IV- DESTEKLEYİCİ KANITLAR (KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ)

Bir işletmede kayıt ortamında var olan bilgilerin doğrulanmasına destek olmak üzere toplanan kanıtlara destekleyici kanıtlar denir.

Denetçi gerekli denetim işlemlerini uygulanmak yoluyla yeterli sayıda kanıt toplamalıdır.

A- Toplanacak kanıtların sayısını ( Yeterli kanıt toplama kararını) etkileyen faktörler:

a) Önemlilik,

b) Nitelik,

c) Risk,

d) Maliyet,

e) Ana kütlenin büyüklüğü ve özelliği.

a) Önemlilik

Verinin önemliliği hakkında verilecek bir karar şu faktörlere bağlıdır:

- Çevresel faktörler, (ekonomik durum, politik durum…)

- İşletme ile ilgili faktörler, (yönetim, hukuki durum, faaliyetlerin nit...)

- Muhasebe politikası,

- Varlıkların değerlenmesi ile ilgili geleceğe ait belirsizlikler,

- Belirli bir konu ile ilgili koşullar,

- Tutarların büyüklüğü ve finansal açıdan yapacağı etki,

- Toplam finansal etki.

b) Risk

Bir finansal tablo kaleminin hatalı veya yolsuz olma olasılığını ifade etmektedir.

Toplanacak kanıtların sayısı ile risk arasında doğrusal bir ilişki vardır.

Risk arttıkça toplanacak kanıt sayısı da artar.

Riski etkileyen faktörler

İç kontrol sistemi,
Çevre koşulları ve mevzuat,
İlgili kalemin türü.

c) Nitelik (Kanıtın türü ve güvenilirliği)

Kanıt ne kadar güvenilir ise denetçinin toplayacağı kanıt sayısı o kadar az olur.

Güvenilir bir kişiden alınan yazılı bir bilgi, herhangi bir kişiden sözlü olarak sağlanan bilgiye kıyasla çok daha güvenilirdir.

Denetim standartları genel olarak denetçilerin hatasız kanıtlar değil, fakat inandırıcı nitelikteki kanıtları toplamaları gerektiğini vurgulamaktadır.

d) Maliyet

Denetçi kanıt toplamanın maliyetini de dikkate almalıdır.

e) Ana Kütlenin Büyüklüğü ve Özelliği

Denetimde örnekleme yöntemi çok sık başvurulan bir yoldur.

Örnek olarak seçilecek birimlerin adedi ana kütlenin büyüklüğüne ve niteliğine bağlıdır.

Homojen olmayan ana kütleden daha fazla kanıt toplanması gerekir

B- Kanıtın Güvenilirliğini Etkileyen Faktörler:

1- Kanıtın denetim amacı ile ilgili olması (İlgililik, Geçerlilik)

2- Kanıtın Kaynağı,

3- Zamanlılık ( Kanıtın ilgili olduğu dönem)

4- Nesnellik (Kanıtın objektifliği)

1- Kanıtın denetim amacı ile ilgili olması (İlgililik, Geçerlilik)

Örnek:

Fiili sayım sonuçlarına ilişkin tutanaklar sözkonusu malların işletmede var olduğunu belgelendirirken bu malların işletmeye ait olduğunu kanıtlamaz. Örtülü kazanç denetimi yapan denetçi için ortakların cari hesap hareketleri ile ilgili dökümler kanıt iken diğer cari hesap hareketleri ile ilgili dökümler kanıt niteliği taşımaz.

2- Kanıtın Kaynağı,

Örnek:

Bizzat denetçi tarafından yapılan yada gözlenen kasa sayımı sonucu düzenlenen tutanak güvenilir bir kanıt iken veznedar tarafından yapılan sayım sonucunda düzenlenen kaynak daha az güvenilirdir.

3- Zamanlılık ( Kanıtın ilgili olduğu dönem)

Örnek:

Bir işletmenin 2005 yılında sahte fatura kullandığını gösteren kanıtlar 2006 yılı incelemesi açısından işletmenin sahte fatura kullandığını kanıtlamaz.

4- Nesnellik (Kanıtın objektifliği)

Bir kanıt aynı mesleki bilgi düzeyindeki farklı denetçileri aynı sonuca ulaştırıyorsa o kanıt objektiftir.

C- Destekleyici Kanıt Türleri:

Genel Kanıtlar

İşletmenin çevresi ve faaliyet gösterdiği iş kolu hakkında bilgi verir.

Demir çelik sektöründe hurda arzının azalması gibi.

Sistem Kanıtları

Muhasebe sisteminin işleyişi hakkında bilgi verir.

Kanuni defterler gibi.

Temel Kanıtlar

Olayların meydana gelişi, varlıkların gerçekten var olduğu gibikanıtlardır. Örnek fiili sayım tutanaklarıdır.

D- Kanıt Toplama Teknikleri (Denetim Teknikleri):

1- Sayım ve envanter incelemesi:

İşletmenin kayıtlarında görülen fiziki varlıkların gerçekten var oluşunu tespiti ile bu varlıkların işletmeye ait olup olmadığının tespiti.

2- Belge incelemesi:

Şekli ve içerik incelemesidir. İçerik maddi incelemedir. Şekil kayıtlara uygunluktur. Belgenin varlığı gerçekliği ve doğruluğu incelenir.

3- Gözlem:

Denetçinin bizzat kendi yerine getiremediği denetim faaliyetleri için süreçlere, işlemlere ve personele nezaret etmesi göz kulak olmasıdır.

4- Bilgi toplama:

İşletme kayıtlarında ve belgelerinde yeterli açıklık yok ise ilgililerden bilgi alınması ve tutanakla tespit edilmesidir.

5- Doğrulama:

Teyit mektubu adı da verilir.

Doğrulama denetlenen işletmenin aracılığıyla ulaştırılacak şekilde üçüncü kişilerden cevap isteme şeklidir. Denetlenen işletmenin borçları, alacakları ve banka mevduatları ile ilgili olarak doğrulama işlevine başvurulur.

a) Negatif Doğrulama Mektubu

İşletme tarafından yazılan rakamda mutabık olunduğunda, karşı taraftan cevap istenmez. Mutabık olunmadığı takdirde, karşı taraftan rakamlıyla birlikte yazılı cevap istenir. Yani mutabıksanız bildirmeyiniz, mutabık değilseniz bildiriniz.

b) Pozitif Doğrulama Mektubu

Karşı tarafa bildirilen rakamla mutabık kalınsa da kalınmasa da mutlaka denetim firmasına, cevapların yazılı bildirilmesi gerekir. Genellikle hesap kalanı büyükse bu doğrulama tekniğine başvurulur.

c) Rakamsız Teyit Mektubu

Karşı tarafa hiçbir rakam bildirmeden, sadece karşı tarafı borç ya da alacağına ilişkin rakamın yazılı olarak denetim firmasına bildirilmesi istenir. Boş bakiyeli de denir.

6- Karşılaştırma ve aritmetik inceleme:

1. Karşılaştırma:

Aralarında uygunluk bulunması gereken tutarların karşılaştırılması ve her türlü tutar aktarımlarının kontrolüdür.

2. Aritmetik İnceleme:

Kayıt ve belge üzerindeki her türlü aritmetik işlemin doğruluğunun incelenmesidir yani yeniden hesaplamadır.

Amortisman hesaplamaları yeniden hesaplamadır.

7- Analitik inceleme:

Bu denetim işlemi, karşılaştırmalar, oran analizleri, karşılıklı hesaplar arasında ilişki kurma gibi işlemlerden oluşur. Denetim için önemli oranlar, cari oran, stok devirleri, alacakların devir hızı oranlarıdır. Örneğin giren çıkan ilişkisi, satışların karlılıkla karşılaştırmaları gibi. Kullanılacak analizler: trend analizi, oran analizi, dikey analiz, yatay analiz.

E- Kanıtların Denetim Raporuna Etkileri:

Denetçi toplanan kanıtları değerlerken tarafsız, ölçülü, dikkatli ve titiz davranmalıdır.

Denetçinin görevi işletme tarafından sunulan mali tabloların doğru olup olmadığı konusunda görüş beyan etmektir.

Mali tablolardaki bilgileri desteklesin yada desteklemesin elde edilen kanıtların denetçi görüşünün oluşturulmasında dikkate alınması gerekir.

Yeterli kanıtlar ile desteklenmeyen görüşler açıklanmamalıdır.

Örnek: Fiziki inceleme ile bir iktisadi kıymetin işletmeye ait olduğuna karar vermemelidir. Çünkü işletmede konsinye mallar olabilir.

F- Denetim Riski:

Mali tablolarda önemli hataların, yanlışlıkların bulunmasına rağmen denetçinin bunları fark etmeyerek olumlu rapor hazırlaması riskidir.

Denetim riskini hazırlayan riskler:

- Yapısal risk

- Kontrol riski

- Bulgu riski

Yapısal Risk:

İç kontrol sistemini oluşturan politikaların ve prosedürlerin olmadığı varsayıldığında, belli yapısal ve çevresel özellikleri nedeniyle hesap kalanlarının önemli yanlışlıklardan etkilenebilirliğidir. Bu yanlışlık riski, bazı hesap kalanları ve işlem türlerinde diğerlerine göre daha büyüktür.

Örneğin paranın hırsızlıktan etkilenme derecesi kömür stoklarına göre daha fazladır.

Dış etkenler de yapısal riski etkileyebilir.

Örneğin teknolojik gelişmelerin bir mamulün modasının geçmesine yol açması, bilançoda stokların abartılmış gösterilmesine neden olabilir.

Kontrol Riski :

İç kontrol sistemini oluşturan politika ve prosedürlerle önlenemeyecek veya bulunamayacak hataların olması riskidir. Bu risk, iç kontrol siteminin etkinliğinin bir fonksiyonudur. Bir hesaba ilişkin etkin iç kontrol politikaları ve prosedürleri kontrol riskini azaltır. İç kontrol sistemi, içinde var olan sınırlamalar nedeni ile, tüm önemli hataların önlenmesini veya bulunmasını tam sağlayamadığından, kontrol riski hiçbir zaman sıfır olamaz.

Bulgu Riski:

Mali tablolarda var olan önemli bilgi yanlışlığını denetçinin denetim prosedürleriyle bulamaması riskidir.

Bulgu riski denetim prosedürlerinin ve bunların denetçi tarafından uygulanmasındaki etkinliğinin bir fonksiyonudur.

Bu risk, bir hesap kalanının veya işlem türünün tamamının denetçi tarafından denetlenmediği durumlarda var olan belirsizlikten doğar ( örnekleme riski) veya denetçinin uygun olmayan denetim prosedürlerini seçmesinden, uygun bir prosedürü yanlış uygulamasından ya da denetim sonuçlarını yanlış yorumlamasından kaynaklanan belirsizliklerden doğabilir.

Arzu edilen denetim riski oldukça düşük olmalıdır. Örneğin hesap kalanları düzeyinde denetim riski %3 veya %5 olmalıdır. Denetim riski, aşağıdaki formülle gösterilebilir.

DR= YR*KR*BR

DR= Arzu edilen denetim riski

YR= Yapısal Risk

KR= Kontrol Riski

BR= Bulgu Riski

Denetim riskinin özel alanları:

1. Yöneticilerin yolsuzlukları

2. Yasadışı eylemleri

3. İşletmenin ilişkili olduğu kişi ve kurumlardan kaynaklanan olaylar

4. Müşteri işletmenin faaliyetine son verme olasılığın varlığı

İşletme Riski:

Mali tablolara yönelik denetçinin bir dava yada söylenti nedeniyle mesleki uygulamasının zarar görmesi riskidir.

SORU ÖRNEKLERİ:

4 Mart 2006

SORU 3- Destekleyici kanıt nedir? Hangi kanıtların destekleyici kanıt olarak değerlendirilebileceğini belirtiniz. (20 PUAN)

7 Nisan 2001

SORU 3- Kanıt toplama teknikleri nelerdir? Doğrulama tekniğini açıklayınız.

3 Kasım 2001 - 29 Nisan 2002

SORU 2- Kanıt toplama tekniklerinden “Doğrulama” tekniğinin çeşitlerini yazarak her birini kısaca açıklayınız.

4 Mart 2006

SORU 4- Denetim riski ve işletme riski kavramlarını açıklayınız. (20 PUAN)

25 Kasım 2006

SORU 4- Analitik İnceleme nedir? Bu incelemenin kapsamını, denetim sürecinin hangi aşamasında nasıl yapılacağını ve denetçiye sağladığı faydaları açıklayınız. (20 PUAN)

KANITLARIN BELGELENDİRİLMESİ ÇALIŞMA KAĞITLARI

Amaç: Denetim faaliyetlerinin tamamlanmasında denetçiye yardımcı olmaktır.

Denetçinin izlediği denetim yöntem ve tekniklerini topladığı bilgileri ve incelemeleri ile ilgili olarak ulaştığı sonuçları gösteren ve tutulması zorunlu olan yazılı kağıtlardır. Denetim raporunun hazırlanabilmesi için çalışmaların belgesel bir nitelik taşıması gerekir. Bu belgelerin SPK’ya 5 yıl sorumluluğu vardır.

ÇALIŞMA KAĞITLARININ DÜZENLENMESİNDEKİ YARARLARI VE AMAÇLARI:

Denetim raporunun düzenlenmesine esas teşkil etmek.
İç kontrol sisteminin değerlemesine yardımcı olmak.
Denetim çalışmasının yürütülmesine yardımcı olmak.
Mahkemede delil olarak kullanmak
Çeşitli konularda bilgi kaynağı olmak.
Gelecekteki denetim çalışmalarına yardımcı olmak.

Çalışma Kağıtlarının Denetçi Görüşünü Destekleyici Bilgiler İçermesi Gerekir. Bu Nedenle İyi Bir Çalışma Kağıdı Aşağıdaki Nitelikleri İçerir:

Denetim ile ilgili bilgileri kapsayacak şekilde hazırlanması,
Finansal işlemlerin doğruluğunu gösteren bilgi, ele alınmalı,
Çalışma Kağıtları okunaklı ve anlaşılır olması,
Çalışma Kağıdının hazırlanmasına neden olan şeyin kısa bir özeti bulunmalı,
Kullanılacak bilgi bulunmalı.

ÇALIŞMA KAĞITLARININ ÇEŞİTLERİ:

Denetim raporu ve finansal tabloların örnekleri,
Denetim planı, soru kağıtları, iş akış şemaları,
Çalışma mizanı,
Düzeltmeler ve sınıflandırmalarla ilgili, kayıtların yapıldığı çalışma kağıtları,
Denetlemenin her aşaması ile ilgili analizler, listeler ve hesaplamalar,
Tutanaklar, sözleşmeler ve diğer belgelerin özeti.

ÇALIŞMA KAĞITLARININ ŞEKİL YAPISI:

Çalışma kağıtlarının standart bir şekli yoktur. Ancak hazırlanmasında bazı ilkelere uyulması gerekir. Bu ilkeler şunlardır:

Çalışma kağıdının üst kısmında;

Denetlenen işletmenin adı,
Denetim dönemi,
Çalışma kağıdının adı,
Hazırlayan denetçinin adı,
Hazırlanış tarihi yer alır.

Çalışma kağıtları endekslenmelidir(kodlanmalıdır)

Yapılan denetim işlemleri çalışma kağıdında açıkça gösterilmelidir.

Çalışma kağıtlarında hazırlanma amacına uygun olarak yeterli bilgi bulunmalıdır.

Denetim işlemi sonucunda ulaşılan sonuç öz ve açık olarak belirtilmelidir.

İki tür çalışma dosyası vardır:

Daimi dosya:

Müşteri hakkında genel bilgiler
Şirket ana sözleşmesi, yönetmelikler vs.
Vekaletnamelerle ilgili suretler
Hisse senetlerine ait dokümanlar
Organizasyon şeması
İmza sirküleri vs.
Geçmiş yıllara ait denetim raporları
Hesap planı
Kira kontratları, toplu sözleşmeler
Geçmiş yıllar vergi beyannameleri

bulunur.

Cari dosya:

İncelenen finansal tablolar,
Denetim planları,
Denetim programları,
Termin, (denetimin planlamasına ait zaman planı)
İş akış şemaları,
Teyit mektupları,
Denetçi mizanı ve çalışma tablosu

bulunur.

Çalışma kağıtlarının SPK mevzuatına göre 5 yıl 3568 sayılı yasaya göre 10 yıl saklanması zorunludur.

SORU ÖRNEKLERİ:

24 Kasım 2007

SORU 3- Çalışma kağıtlarının neden düzenlendiğini ve çalışma kağıtlarında bulunması gereken nitelikleri açıklayınız.

İÇ KONTROL SİSTEMİ

İşletme faaliyetlerinin;

şirket politikaları ile uyum içinde,

düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesi,
varlıkların korunması, (fiziki ve ekonomik olarak)
hata ve hilelerin tespit edilip engellenmesi,
muhasebe kayıtlarının tam ve doğru olması,
güvenilir mali bilgilerin zamanında hazırlanması

hedeflerine mümkün olduğunca ulaşmak amacıyla yönetimin kullandığı tüm yöntem ve usullere iç kontrol sistemi denir.

İç kontrol sisteminin bölümleri:

1- Yönetsel kontroller (faaliyet kontrol sistemi)

İşlemlerin, işletmenin belirlediği hedefler doğrultusunda etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesine yönelik, yönetim politikalarına bağlılığı artıran ve mali olaylar ve muhasebe kayıtlarıyla direkt ilişkisi bulunmayan yöntem ve usullerdir.

Örnek:

İstatistiksel analizler (üretim raporları, satış raporları),
Zaman ve hareket etüdleri gibi birbirini izleyen işlerin planlaması,
Eğitim programları,
Kalite kontrol sistemleri.

İyi bir iç kontrol sisteminde yönetimin amaçladığı fayda;

1. Güvenilir bilgi sağlanması,

2. İşletme varlıklarının ve kayıtlarının korunması,

3. Verimliliğin arttırılması,

4. Belirlenmiş politikalara bağlılığı özendirme.

2- Muhasebe kontrolleri (muhasebe kontrol sistemi)

Varlıkların korunması, hata ve hilelerin tespit edilip önlenmesi, muhasebe kayıtlarının tam ve doğru şekilde yapılması, mali tabloların zamanında, güvenilir olarak hazırlanması amacına yönelik olarak konulan tüm yöntem ve usullerdir. Örnek: Yetki ve onay vermek, kayıt ve raporlama sistemleri, iyi ve detaylı bir hesap planı, muhasebe yönetmeliği.

Muhasebe kontrolü üç unsur tarafından belirlenir:

1. Varlıkların korunması,

2. Finansal kayıtların güvenilirliği,

3. Kıymet hareketleri.

Ayrıca:

1. Yönetimin sorumluluğu,

2. Sistemin yeterince güvence vermesi,

3. Sistemi kısıtlayan faktörler,

4. Bilgi işleme yöntemleri.

Muhasebe kontrolleri için olan diğer özelliklerdir.

İç kontrol sistemi ortamı

Bu ortam işletme içi ve dışı etkenler tarafından belirlenir.

Dış etkenler işletme yönetiminin kontrolu dışında olan faktörlerdir.

İç etkenler ise yönetimin doğrudan kontrol edebildiği faktörlerdir.

İç etkenler; yönetimin önderliği, organizasyon yapısı, personel, iç denetim, bütçeleme ve işletme içi raporlama, işletme uygulama ve politikaları şeklinde sayılabilir.

Etkin bir iç kontrol sistemi için temel ilkeler

1. Görevlerin ayırımı ilkesi

2. Kıymet hareketlerinin yetkilendirilmiş olması ilkesi

3. Uygun belgeleme ve muhasebe kayıt düzeninin varolması ilkesi

4. Varlıkların ve muhasebe kayıtlarının fiziki koruması ilkesi

5. Bağımsız mutabakatların yapılması ilkesi

İç kontrol sisteminin esas amaçları

1- İşletme Varlıklarını Korumak:

İstenmeyen durumlar nedeniyle varlıklarda meydana gelebilecek azalmalar veya zararların engellenmesi için önceden yönetimce tedbir alınmasıdır.

2- Muhasebe Bilgilerinin Doğruluğu Ve Güvenilirliğini Sağlamak:

Muhasebe kayıt ortamının kontrol altına alınması ve sağlanan bilgilerin güvenirlik derecesinin en üst düzeye çıkarılması için gerekli önlemler alınmasını amaçlar.

3- İşletme Faaliyetlerinin Yönetim Politikalarına , Planlara Ve Yasalara uygunluğunu sağlamak:

İç kontrol sistemi faaliyetlerin verimliliğini sağlamaya yardımcı olur bütçe ve yönetim politikalarına uygunluğun korunmasına yardımcı olur.

4- Kaynakların ekonomik ve verimli kullanımını sağlamak:

Doğru ve uygun zamanda en az kaynak kullanılarak amaçlara ulaşılmış ise verimlilik sağlanmış demektir, Verimliliğin sağlanıp sağlanmadığı iç kontrol sisteminin iyi işlemesine ve faaliyete uygun ve teknik personelin çalıştırılmasına bağlıdır.

5- Yönetim tarafından belirlenmiş hedeflere ve amaçlara ulaşılmasını sağlamak:

Planlanmış sonuçların gerçekleşen sonuçlarla karşılaştırılmasıyla faaliyetlerin etkinliği değerlendirilir, iç kontrol sistemi hedeflere ulaşılabilecek şekilde yönlendirildiğinde planlanmış sonuçların gerçekleştirilmesi kaçınılmazdır.

İç kontrol sisteminin genel amaçları

1. İşlemler Yönetimin Devrettiği Genel Ve Özel Yetkilere Uygun Olarak Yürütülmelidir.

2. İşlemler Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygun Olarak Ve Hesap Verme Yükümlülüğünü Yerine Getirecek Şekilde Kaydedilmelidir.

3. Varlıklara Ve Belgelere Erişim Yetkili Personelle Sınırlandırılmalıdır.

4. Mevcut Varlıklar Belirli Sorumluluk Kayıtlarıyla Karşılaştırılmalı Ve Herhangi Bir Fark Belirlendiğinde Farkın Özelliğine Göre Gerekli Soruşturma Yapılmalıdır.

İç kontrol sisteminin özel amaçları

Genel kontrol amaçları bir işletmenin belirli işlem gruplarını yürütmek için gerekli kontrol usul ve yöntemlerin sahip olup olmadığının göz önünde bulundurulmasında genel bir çerçeve oluşturur.

Belirli bir işlem grubunu yürütmek için ise genel kontrol amaçlarına paralel olarak özel kontrol amaçlarının da belirlenmesi gerekir.

Örneğin kredili satış işlemlerinin yürütülmesine ilişkin özel kontrol amaçları şöyle sıralanabilir:

1- yetki: Kredili satışları yetkili satış personeli yapmalı ve bu personel kendilerine tanınan yetki sınırını aşmamalıdır. Müşterilere tanınan kredi limitleri aşılmamalıdır.

2- gerçeklik: Kredili satış kayıtları işletmenin gerçek kredili satışlarını göstermelidir.

3- bütünlük: Yapılan tüm kredili satışlar gösterilmelidir.

4- kayıtsal doğruluk: Kredili satışlarla ilgili gönderilen mallar için sevk irsaliyesi ve fatura düzenlenmeli, stok kayıtları doğru tutulmalıdır.

5- sınıflandırma: Kredili satış işlemleri müşteri hesaplarına ve stok kayıtlarına kaydedilirken doğru hesaplara kaydedilmelidir.

6- zamanlılık: Kredili satış işlemleri işlemin gerçekleştiği dönemin kayıtlarında gösterilmelidir.

7- varlıkları koruma: Müşteri ve stok kartları ile alacak senetleri ve alınan çekler kilitli yerlerde saklanmalıdır.

8- mutabakat: Kredili satışlarla ilgili belgeler satış kayıtlarıyla, müşteri kartları ticari alacaklar hesabıyla karşılaştırılmalı ve alarınaki mutabakat sağlanmalıdır

İç kontrol sisteminin bağımsız denetimdeki önemi:

1. İşin alınması, planlanması ve yürütülmesi sırasında denetçiye yol gösterir.

2. Denetim alanında kullanılması gereken denetim tekniklerinin niteliklerini belirler.

3. Denetim kanıtlarının güvenilirliğini etkiler.

4. Denetim riskini etkiler.

5. Denetim alanının sınırlarını etkiler.

6. Denetim süresini belirler.

7. Denetim maliyetini etkiler.

8. Hata ve hilelerin saptanmasını sağlar.

SORU ÖRNEKLERİ:

18 Kasım 2006

SORU 1- Bir işletmede iç kontrol sistemi kurulmasının genel amaçlarını belirtiniz.

3 Temmuz 2004

SORU 1- Denetimini yaptığınız bir işletmede iç denetim sisteminin iyi işleyip işlemediğini anlamak için hangi kontrolleri yaparsınız? Başlıklar halinde sayınız. (20 PUAN)

aDENETİM RAPORU

Denetçinin ulaşmış olduğu sonuçları ve yargısını belirttiği denetim sürecinin son evresidir.

Denetim raporları

- Kısa şekilde denetim raporu (Özet rapor) (Denetçinin standart raporu)

- Uzun şekilde denetim raporu

olmak üzere iki türdedir.

Denetim raporları yazılı metin açısından tekdüzendir ancak değişik koşullarda farklı denetim raporları da hazırlanabilir.

Kısa şekilde denetim raporu (Özet rapor) (Denetçinin standart raporu)

- Denetimin içeriği,

- Yapılan çalışmalar,

- Denetçinin görüşü

kısa ve öz olarak yer alır.

Mali tabloların denetiminin genel kabul görmüş denetim standartlarına uygun olarak yürütüldüğünü ve finansal tabloların işletmenin durumunu dürüst olarak gösterdiğini açıklayan bir rapordur.

Hissedarlar ve üçüncü şahıslar için düzenlenen tek sayfalık raporlardır.

Uzun şekilde denetim raporu

-Tüm çalışmalar,

-Toplanan kanıtlar,

-İstatistiki bilgiler,

-Ulaşılan sonuçlar

uzun şekilde denetim raporunda ayrıntılı bir şekilde yer alır.

Yönetim kuruluna sunulmak üzere hazırlanır

DENETİM RAPORUNUN BÖLÜMLERİ

Denetim raporunun verileceği adres:

Denetim raporu genel olarak müşteri işletmeye, ortaklarına veya yönetim kuruluna hitaben hazırlanır.

Adres bölümünde genellikle “ …… A.Ş’nin ……. Hesap dönemine ilişkin bağımsız denetim raporu” ifadesi yer alır.

Kapsam bölümü:

“…… A.Ş’nin …… tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. İncelememiz, genel kabul görmüş denetim, ilke, esas ve standartlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim teknikleri kullanılmıtır.” şeklindedir.

Açıklama bölümü (Orta bölümü) Olumlu görüşten sapma olması halinde)

Örnek:

“…… tarihinde meydana gelen bir yangında muhasebe kayıtlarının büyük bir bölümü yandığından denetim sürecine ilişkin bir kısım denetim teknikleri uygulanamamış ve yeterli sayıda kanıt toplanamamıştır.

“ …. A.Ş.’nin fiili sayımı yapılırken, bir şubenin deposunda bulunan mallara ilişkin sayım unutulmuştur. Bu nedenle, fiili envanter kaydi envanter uygunluğuna ilişkin çalışmalar yapılamamıştır. Fiili sayımı yapılamayan stok miktarı toplam stokların % 5’ini oluşturmaktadır.”

Denetçi görüşü bölümü (Görüş bölümü) (Yargı bölümü):

Denetçi incelediği finansal tablolarla ilgili yargısını bu bölümde bildirir.

Görüş bölümü tek bir cümleden oluşmaktadır.

Bu cümle;

“Görüşümüze göre, söz konusu mali tablolar …… A.Ş.’nin ……. tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır. (Olumlu)”

OLUMLU GÖRÜŞ İÇEREN RAPOR FORMU

........ A.Ş.'nin....... HESAP DÖNEMİNE AİT BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU

...........A.Ş.'nin......../......./200.. tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. İncelememiz, genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve standardlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.

Görüşümüze göre, söz konusu mali tablolar........A.Ş.'nin......./......./200.. tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır. (Düzenleme yeri ve tarihi)

DENETİM KURULUŞUNUN ÜNVANI

Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası

“Görüşümüze göre, yukarıda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tablolar bütünüyle, ..... A.Ş.’nin .../.../.... tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmamaktadır. (Olumsuz)”

OLUMSUZ GÖRÜŞ İÇEREN RAPOR FORMU

.... A.Ş.’nin .... HESAP DÖNEMİNE AİT BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU

..... A.Ş.’nin ...../...../19.... tarih itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. İncelememiz, (aşağıda belirtilen sınırlamalar dışında) genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve standartlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.

.......................................................................................................................

Görüşümüze göre, yukarıda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tablolar bütünüyle, ..... A.Ş.’nin .../.../19.. tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmamaktadır. (Düzenleme yeri ve tarihi)

DENETİM KURULUŞUNUN UNVANI

Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası

NOT: Birinci paragraftaki parantez içi ifade, çalışma alanını sınırlayan herhangi bir hususun var olması durumunda kullanılır.

“Görüşümüze göre, sözkonusu mali tablolar, stoklara ilişkin fiili sayımın yapmaması nedeniyle ortaya çıkabilecek düzeltmeler dışında ....../A.Ş.’nin .../.../.... tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır. (Şartlı)”

ŞARTLI GÖRÜŞ İÇEREN RAPOR FORMU

...... A.Ş.’nin ...... HESAP DÖNEMİNE AİT BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU

...... A.Ş.’nin ....../....../19.... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. İncelememiz, (aşağıda belirtilen sınırlamalar dışında) genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve standartlarına uygun olarak yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe kayıtlarını kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.

...... A.Ş.’nin .... Şubesi, ....../...../19.... tarihinde fiili stok sayılı yapmamıştır. Bu nedenle fiili miktarlar ile kaydi miktarların karşılaştırılması mümkün olamamıştır. Sözkonusu stok tutarı ..../..../19.... tarihli bilançodaki toplam ................. TL’lık stokların ...............TL’lık bölümünü oluşturmaktadır.

Görüşümüze göre, sözkonusu mali tablolar, stoklara ilişkin fiili sayımın yapmaması nedeniyle ortaya çıkabilecek düzeltmeler dışında ....../A.Ş.’nin .../.../19.. tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve bir önceki hesap dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtmaktadır. (Düzenleme yeri ve tarihi)

DENETiM KURULUŞUNUN ÜNVANI

Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası

NOT: Yukarıdaki rapor formunda, stok sayımına ilişkin eksiklik örnek olarak verilmiştir. Birinci paragraftaki parantez içi ifade, çalışma alanını sınırlayan herhangi bir hususun varolması durumunda kullanılır.

“Yukarıda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tabloların, ....A.Ş.’nin ....../...../19.... tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtıp yansıtmadığı hakkında görüş bildirememekteyiz. (Görüş bildirmekten kaçınma)

GÖRÜŞ BİLDİRMEKTEN KAÇINMA HALİNDE RAPOR FORMU

........A.Ş.’nin .......HESAP DÖNEMİNE AİT BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU

........A.Ş.’nin ...../...../19.... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gelir tablosunu incelemiş bulunuyoruz. İncelememiz, (aşağıda belirtilen sınırlamalar dışında) genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve standartlarına göre yapılmış ve dolayısıyla hesap ve işlemlerle ilgili olarak muhasebe ve kayıtlarının kontrolü ile gerekli gördüğümüz diğer denetim yöntem ve tekniklerini içermiştir.

......./...../19.... tarihinde, Şirkette çıkan bir yangında muhasebe kayıtlarının büyük bir bölümü yanmıştır. Bu nedenle denetim sürecine ilişkin bazı prosedürler uygulanamamış ve gerekli olan bilgi ve belgeler elde edilememiştir.

Yukarıda belirtilen gerekçelerle, sözkonusu mali tabloların, ....A.Ş.’nin ....../...../19.... tarihindeki gerçek mali durumunu ve bu tarihte sona eren hesap dönemine ait gerçek faaliyet sonucunu, mevzuata ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak doğru bir biçimde yansıtıp yansıtmadığı hakkında görüş bildirememekteyiz. (Düzenleme yeri ve tarihi)

DENETİM KURULUŞUNUN UNVANI

Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası

NOT: Yukarıdaki rapor formunda, yer alan yangın olayı örnek larak verilmiştir. Birinci paragraftaki parantez içi ifade, çalışma alanını sınırlayan herhangi bir hususun varolması durumunda kullanılır.

Denetim raporunun tarihi:

Denetim çalışmalarının tamamlandığı günün tarihi denetim raporu tarihi olarak denetçi tarafından belirlenir.

Denetçinin imzası:

Denetim raporunu denetim firmasının sorumlu yöneticisi veya sahibi imzalar.

SINIRLI DENETİM RAPORU BÖLÜMLERİ:

1. Başlık

2. Kapsam

3. Açıklama ve denetçi tespitleri

4. Tarih, imza ve adres

SINIRLI DENETİM RAPORU TEMEL İLKELERİ:

1- Ara mali tablolar üzerinde etkisi olan veya olması olası her türlü mevzuat aykırılıklarını ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine aykırılıkları belirtmelidir, denetim sonucunda ilkelerden sapmalar belirlenirse bu sapmaların ara mali tablolar üzerindeki etkisi belirtilmelidir.

2- Muhasebe politikalarının bir önceki yılın aynı ara dönemiyle tutarlı olarak uygulanıp uygulanmadığını değişiklikler varsa bu değişikliklerin neler olduğunu açıklamalıdır.

3- Ara mali tabloların tam açıklama kavramına aykırı bulunması halinde bu husus gerekçeleriyle birlikte raporda belirtilmelidir.

4- Sınırlı denetleme raporunda denetçi yönetimin sağladığı bilgilerin test edilmesine dayanarak ara mali tablolar hakkında ulaştığı sonuçlara yer vermelidir.

SINIRLI DENETİM ÇALIŞMASI SONUCU DÜZENLENECEK RAPOR FORMU

..... A.Ş.’nin ................. ARA DÖNEMİNE AİT SINIRLI DENETİM RAPORU

..... A.Ş.’nin .../.../..... tarihi itibariyle düzenlenmiş bilançosunu ve bu tarihte sona eren ara döneme ait gelir tablosunu sınırlı denetim ilke ve kurallarına göre incelemiş bulunuyoruz. Ara bilanço ve gelir tablosu üzerinde yaptığımız çalışma, yıllık mali tablolara ilişkin olarak genel kabul görmüş denetim ilke, esas ve standartlarına göre yapılan incelemeye oranla sınırlı tutulmuştur. İncelememiz esas olarak, ara bilanço ve gelir tablosunun hazırlanışındaki sistemi anlamaya yönelik olarak, analitik inceleme, bilgi toplama ve sınırlı denetim ilke ve kurallarının gerektirdiği çeşitli denetim tekniklerinin uygulanmasından oluşmuştur. Bu nedenle raporumuzun, yıllık bağımsız denetim raporlarından farklı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Bu çerçevede, yukarıda belirtilen ara mali tablolarda, bir önceki yılın aynı ara dönemi ile tutarlı bir şekilde uygulanan genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve ara mali tabloların hazırlanmasına ilişkin ilke ve kurallara uymayan önemli bir hususa rastlanmamıştır. (Düzenleme yeri ve tarihi)

DENETİM KURULUŞUNUN UNVANI

Sorumlu Başdenetçinin Ad ve İmzası

SORU ÖRNEKLERİ:

2 Şubat 2002

SORU 1- Kısa şekilli (Standart-Özet) denetim raporundaki bölümleri belirterek kısaca açıklayınız.

SERBEST MUHASEBECİ VE MALİ MÜŞAVİRLERİN YAPACAKLARI DENETİMLERLE İLGİLİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI

Denetimin tanımı

Muhasebe; kurum ve kuruluşların ekonomik faaliyetlerinin rakamsal kayıtlarını düzenler, bu bilgileri faaliyetler ve sonuçları ile ilgililere doğru ve açık şekilde iletir.

Denetim ise; bu bilgilerin ilgili mevzuat ve genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine uygun olarak ekonomik olayların gerçek mahiyetinin kayıtlarda yer alıp almadığım tarafsız olarak kanıtları ile araştırarak sonuçlandıran ve onaylayan sistematik çalışmadır.

Denetim Faaliyetleri Kapsamında Yapılması Gereken İşler

a) İşletmedeki varlıkların işletmenin yararına kullanılıp kullanılmadığının,
b) Varlıkların miktar ve tutarlarının kayıtlarda gösterilip gösterilmediğinin,
c) Varlıkların ilgili mevzuat ve muhasebe prensiplerine uygun ve doğru olarak değerlendirilip, değerlendirilmediğinin,

d) Varlıklara giren ve çıkan değerlerin kayıtlarda tam ve doğru olarak yer alıp almadığının,
e) İşletmenin borç ve alacaklarındaki artış ve azalışların tam ve doğru olarak gösterilip gösterilmediğinin,
f) İşletmenin ekonomik faaliyetleri sonucu varlık artış ve azalışlarının kayıtlar ile mali tablolarda tam ve doğru olarak hesaplanıp hesaplanmadığının,
g) Mali tabloların ilgili mevzuat ve genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine uygun düzenlenip düzenlenmediğinin,
h) Mali tablolara dayalı vergi beyannameleri ile diğer beyanname ve belgelerinin ilgili mevzuata uygun olup olmadığının

tespitlerinin yapılması gerekir.

Denetim öncesi saptanacak hususlar

Meslek mensupları, uzmanlık deneyimlerini ve yeteneklerini göz önünde bulundurarak, teklif edilen işi kabul edip etmemekte serbesttirler. Bunun için denetlenecek kurum ve kuruluş hakkında araştırma yaparak aşağıdaki bilgilerden yararlanırlar.

a) Genel bilgi;

aa) Şirketin unvanı,
bb) Hissedarlar ve hisse nispetleri,
cc) Faaliyet konusu,
dd) İşyerlerinin adresleri,
ee) Özetlenmiş mali bilgiler (Bir önceki yıl)

       Sermaye
       İhtiyatlar
       Vergi öncesi kar
       Cirolar

ff) Organizasyon şeması,

b) Personel Durumu;

aa) Ödeme metodu,
bb) Yan ödemeler,
cc) Personel sayısı ve dağılımı

c) Muhasebe departmanı;

aa) Çalışan muhasebe personel sayısı,
bb) Muhasebe organizasyon şeması,
cc) İdari ve muhasebe prosedürleri,
dd) Hesap planı,
ee) Muhasebe uygulama araçlarının tespiti (elle yazım veya bilgisayar),
ff) Yönetime verilen raporlar,
gg) İç kontrol organizasyonunun durumu,

d) Satışlar;

aa) Satış cirosunun mamullere göre dağılımı,
bb) Satış ve tahsil metodları,

cc) Satış sözleşmeleri ile ihracat dosyalarının düzeni,
dd) Ortalama müşteri sayısı,
ee) Kendi grubuna dahil şirketlere satışlar,

e) Satın alma;

aa) Yıllık satın almanın parasal değeri,
bb) Satıcıların adet olarak miktarı,
cc) Satın alma departmanının çalışma usulü,
dd) İthalat dosyalarının düzeni,
ee) Kendi grubuna dahil şirketlerden satın almalar,

f) Envanter;

aa) Envanter sayımı metodu,
bb) Fiziki sayımın süresi,
cc) Fiziki sayımın denetimi,

g) Üretim faaliyetlerinin muhteviyatı,

h) Maliyet sisteminin saptanması

i) Sabit kıymetlerin durumu,

aa) Yıllara göre dağılımı,
bb) Değer kayıpları,
cc) Sayımların kontrolü,

j) Şirket borç ve alacaklarının durumu,

k) Vergi idaresi ve diğer resmi kuruluşlarla ilişkileri.

l) Son iki yıl bilanço ve kar/zarar tablolarının fotokopileri,

m) Özel bilgiler.

Meslek mensupları yukarıda belirtilen bilgilerin ışığında denetim ücretini, denetimin kapsamı ve planlanmasını tespit ederler.

Bilgi ve belgelerin toplanması

Meslek mensubu kurum ve kuruluşların mali tablolarında yer alan; varlık, kaynak, gelir ve giderlerinin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının ve kayıtlara doğru geçirilip geçirilmediğinin tespiti için gerekli bilgi ve belgeleri toplamak ve değerlendirmek amacı ile aşağıdaki çalışmaları yerine getirmelidir.

a) Muhasebe denetimi;

aa) Muhasebede kayıt ve matematiksel hataların tespiti,

bb) Muhasebe hesaplarında hata ve hilelerin tespiti,

cc) Muhasebe hesaplarına intikal etmeyen kayıt dışı işlemlerin tespiti,

dd) Muhasebe kayıtlarının genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ile mevzuata uygunluğunun tespiti,

ee) Muhasebe yöntem ve politikalarının geçmiş yıllar ile mukayesesi ve değişikliklerin nedeninin araştırılması.

b) Bilanço denetimi;

aa) Aktif ve pasif hesapların denetimi,

bb) Dönem içi mizanlar ile hesapların bilançoya doğru yansıtılıp yansıtılmadığının kontrolü, cc) Bilanço gününden önce meydana gelen ve sonradan tespit edilen işlemlere ait kayıtların kontrolü,

dd) Envanter işlemlerinin yapılması ve kontrolü,

ee) Kapanış kayıtlarının kontrolü,

c) Gelir tablosunun denetimi;

aa) Hasılat ve maliyet hesapları ile randıman ve firelerin kontrolü,

bb) Gelirlerle bu gelirlerin elde edilmesinde yapılan giderlerin karşılaştırılması,

cc) Gelir ve gider hesaplarının ilgili mevzuata uygunluğunun kontrolü.

d) Vergi denetimi;

aa) Muhasebe belgelerinin mevzuata uygunluğu,

bb) Muhasebe defterleri ve kayıtlarının mevzuata uygunluğu,

cc) Muhasebe kayıtlarına geçmeyen işlemlerin ve belgelerin tesbiti,

dd) Aktif ve pasif hesapların değerlemelerinin mevzuata uygunluğu,

ee) Alış, satış, dış ticaret, gelir ve giderlerde hata ve hilelerin tespiti,

ff) Vergi matrahının doğruluğunun tespiti,

gg) Vergi beyannamelerinin (yıllık, münferit ve özel) mevzuata uygunluğunun tespiti.

e) Tabloların mali analizleri,

f) Bilançoların muhasebe kayıtları uygunluğunun kontrolü,

g) Bilanço kalemlerinin standart şekle uygunluğunun kontrolü.

h) Dönem sonuçlarının yıllık beyannameye intikalinin mevzuata uygunluğunun kontrolü.

Kurum ve kuruluşlarca istenilecek denetim hizmetlerinde yukarıda belirtilen denetim ilkelerinden, ilgili olanları uygulanır.

Kanunsuz işlemleri bildirim yükümlülüğü

Meslek mensupları; mesleki sorumluluğunun bilincinde, denetim faaliyeti sırasında mevzuat hükümlerine aykırı hatalı ve hileli işlemleri tespit ettikleri takdirde, müşterilerine hata ve hilelerin düzeltilmesini teklif ederler. Bu teklife rağmen, hata ve hilelerin düzeltilmemesi halinde durum olumsuz raporla ilgili mali mercilere aksettirilir. Adli yargıya, intikali gerekli olan ve suç teşkil eden hallerin yetkili mercilere duyurulması mecburidir.

YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN TASDİK EDECEKLERİ BELGELER, TASDİK

KONULARI, TASDİKE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR

Amaç ve Kapsam

Yeminli Mali Müşavirlerce,

Gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs veya işletmelerinin mali tablo veya beyannamelerinin; vergi, istisna, muafiyet, iade, indirim, tecil, terkin veya zarar mahsubu işlemleri ve benzeri taleplerinin mevzuat hükümlerine, muhasebe ilke ve standartlarına uygunluğu esas alınarak hesapların gerçeğe uygun ve doğru bilgi verecek şekilde tutulmasını ve bu suretle mükelleflerin doğru beyanda bulunmalarını sağlamaktır.

Tasdik

Gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin yeminli mali müşavirlerce denetleme ilke ve standartlarına göre uygunluk yönünden incelenmesi, bu inceleme sonuçlarına dayanılarak tasdik kapsamına giren konuların ve belgelerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının imza ve mühür kullanmak suretiyle tespiti ve rapora bağlanmasıdır.

Tasdike esas alman denetleme ilke ve standartları ile muhasebe ilke ve standartları, mevzuat hükümleri ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri gözönüne alınarak, Bakanlıkça hazırlanan tebliğlerle belirlenir.

Tasdik edilmiş konu ve belgeler kamu idaresinin yetkililerince tasdikin kapsamı ölçüsünde incelenmiş olarak kabul edilir.

Ancak, çeşitli kanunlarla kamu idaresine tanınan inceleme ve teftiş yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde tekrarına ait hususlar saklıdır.

Tasdik Amacı

Gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin;

a) Hesap ve kayıtlarının sonuçlarını gösteren mali tablolarının yanıltıcı olmayacak biçimde eksiksiz ve gerçeğe uygun şekilde düzenlenmesini sağlayarak kamunun istifadesine sunmak,

b) İlgili mevzuat yönünden olan taleplerin karşılanmasında çabukluğu sağlayarak hak ve yararlarını korumak,

c) Vergi idaresi ve mükellef ilişkilerinde güveni hakim kılmaktır.

Tasdik Talebinin Niteliği

Gerçek ve tüzel kişiler veya bunların teşebbüs ve işletmeleri,tasdik işleri nedeniyle yeminli mali müşavirin ücret faktöründen ziyade tasdik amacını gerçekleştirecek uzmanlık ve deneyimini esas alarak seçimini yapar.

Yeminli mali müşavirler de üstlenecekleri tasdik işleminin kendilerine getirebileceği riski tespit etmek;

tasdik kapsam ve programını belirlemek amacıyla gerekli araştırmalar yapmak zorundadırlar.

Görevi üstlenecek yeminli mali müşavir, daha önce tasdik talebini karşılayan veya karşılamakta olan meslek mensubundan görüşme yapmak suretiyle bilgi toplayabilir.

Tasdik Kapsamı

Vergi mevzuatı yönünden tasdiki yapılabilecek olan konu ve belgeler;

A) Gelir Vergisi Yönünden:

a) Yıllık gelir vergisi beyannameleri ve bunlara ekli mali tablolar ve bildirimler.

b) Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi ile ilgili olarak verilen muhtasar beyannameler.

c) Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci maddesi ve 82'nci maddesi ile ilgili olarak verilecek münferit beyannameler.

d) Geçici vergi bildirimleri.

B) Kurumlar Vergisi Yönünden:

a) Yıllık kurumlar vergisi beyannameleri ve bunlara ekli mali tablolar ve bildirimler.

b) Kurumlar Vergisi Kanununun 24 üncü maddesi uyarınca verilen muhtasar beyannameler,

c) Kurumlar Vergisi Kanununun 22'nci maddesi uyarınca verilen özel beyannameler.

d) Geçici vergi bildirimleri.

C) Katma Değer Vergisi Yönünden:

a) Katma değer vergisi beyannameleri ve ekleri,

b) İade hakkı doğuran işlem ve belgeler,

c) Maliye Bakanlığınca gerek görülecek katma değer vergisine ilişkin diğer işlem ve belgeler,

D) Veraset ve İntikal Vergisi Yönünden:

a) 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 10'uncu maddesinin (a) bendi uyarınca yapılmakta olan servet incelemelerine konu olan bilançolar ve bununla ilgili beyannameler.

b) Veraset ve İntikal vergisi beyannamelerinin ve eklerinin incelenmesi, takdir işlemlerinin yapılması ve tasdiki.

E) Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Yönünden:

a) 6183 sayılı Kanunun 48. maddesi gereğince borcunun tecilini talep eden mükelleflerin dolduracakları "Erteleme ve Taksitlendirme Talep ve Değerlendirme Formları"

b) 6183 sayılı Kanunun 105'inci maddesi gereğince verilen terkin beyanlarının incelenmesi ve tasdiki,

F) Damga Vergisi Yönünden:

a) 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 18 ve 22'nci maddeleri uyarınca makbuz karşılığı ödemeler için verilecek damga vergisi beyannameleri ile 19 ve 23 üncü maddeleri uyarınca istihkaktan kesinti suretiyle tahsil edilen damga vergileri ile ilgili olarak verilecek beyannameler.

G) Mali Mevzuatta Yeralan Teşvik, İndirim, İstisna ve Muafiyetler Yönünden:

a) Yatırım indirimi,

b) Döviz kazandırıcı işlemlerde vergi istisnası,

c) Yeniden değerleme,

d) Stok değerlemesi,

e) Eğitim, spor ve sağlık yatırımlarından elde edilen kazanç istisnası,

f) Dernek, tesis, vakıf ve kooperatiflere muafiyet tanınması,

g) Diğer teşvik, indirim, istisna ve muafiyetlerle ilgili işlemler,

Bakanlık, tasdik kapsamına alınan beyanname, bildirim ve belgelerin tasdik uygulamasını zaman ve konu itibariyle sınırlandırmaya veya genişletmeye yetkilidir.

Tasdik işlemi yapılırken aranacak asgari bilgi, şekil şartları ile tasdike ilişkin diğer usul ve esaslar Bakanlıkça çıkartılacak tebliğlerle belirlenir. Yukarıda belirtilen konuların ve belgelerin tasdikine ilişkin olarak Bakanlıkça tebliğ çıkartılmadıkça, yeminli mali müşavirler bu konu ve belgelerle ilgili olarak tasdik işlemi yapamazlar.

Denetleme

Gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin; hesap dönemleri itibariyle çıkarılan mali tabloların tasdiki; bu tabloların kapsadığı dönemin başından itibaren sürekli denetleme sonucunda yapılabileceği gibi, dönemin kapanmasından sonra yapılacak denetim sonucunda da yapılabilir. Denetimin hangi duruma göre yapıldığı tasdik raporunda açıkça belirtilir.

Sürekli denetlemeyi kapsayan tasdik hizmetini veren yeminli mali müşavir, belirli aralıklarla haber vermeksizin kasa sayım ve stok tespiti yapabilir, yıl sonu envanter çalışmalarını denetleyebilir. Yeminli mali müşavirler, tasdik konuları ile ilgili olarak karşıt incelemeler yapabilir. Başka Oda çevrelerindeki karşıt incelemeler, ücreti Ücret Yönetmeliğindeki usul ve esaslar çerçevesinde ödenmek kaydıyla, o odaya mensup yeminli mali müşavirlere yaptırılabilir.

Tasdik Talebi

Tasdik kapsamına giren mali tablolar ve beyannameler ile diğer belgelerin yeminli mali müşavirlerce denetlenmesi ve tasdiki ilgilinin talebi üzerine yapılır.

Mali Tablolarının tasdiki zorunlu tutulan gerçek veya tüzel kişilerin yeminli mali müşaviri herhangi bir nedenle seçmemesi halinde bu seçim, Birlik (Geçici Kurul) tarafından ilgili Odaya yaptırılır ve ilgililere bildirilir.

Yeminli mali müşavir seçmek zorunda bulunan gerçek ve tüzel kişiler; tasdiki zorunlu tutulan mali tabloların ilgili bulunduğu hesap döneminin başına kadar seçtikleri yeminli mali müşavirleri Birliğe (Geçici Kurul'a) bildirmedikleri takdirde, yeminli mali müşavir seçmemiş sayılırlar.

Tasdik Sözleşmesi

İlgililerce yaptırılacak tasdik hizmetinin tasdik sözleşmesine bağlanması ve sözleşme tarihinden itibaren 15 gün içinde bir örneğinin yeminli mali müşavirlerce Bakanlığa gönderilmesi zorunludur.

Tasdik sözleşmesinde en az aşağıda yazılı hususlara yer verilir.

a) Tasdikin amacı, kapsamı, varsa özel nedenleri,

b) Yeminli mali müşavirlerce verilecek hizmetin niteliği ve süresi,

c) Tarafların sorumluluk ve yükümlülükleri,

d) Ücret.

Tasdik sözleşmesi, yazılı gerekçe göstermek şartıyla taraflarca her zaman feshedilebilir. Feshedilen sözleşmeler, fesih tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde Bakanlığa bildirilir.

Sürekli denetimlerde yıllık beyannamelerin ve buna ekli mali tabloların beyan edileceği aydan önceki üç ay içinde tasdik sözleşmesi feshedilemez.

Yıllık Mali tablolarının tasdiki zorunlu tutulan işletmelerin, tasdik sözleşmesinin feshi halinde; bu işletmeler bir ay içinde diğer bir yeminli mali müşavirle sözleşme yapmak zorundadırlar.

Tasdik sözleşmesinin feshi halinde yeminli mali müşavir çalışma notlarını ve gerekli tüm bilgileri, yerine geçecek olan yeminli mali müşavire devretmek zorundadır.

İnceleme Yeri

Tasdik konusu inceleme ve denetleme, ilgilinin iş yerinde yapılır. İncelemenin iş yerinde yapılmasının imkansız olduğu hallerde inceleme, tasdiki yapacak yeminli mali müşavirin bürosunda yürütülür. Bu takdirde ilgili gerekli defter ve belgelerini yeminli mali müşavire bir tutanakla teslim eder.

Sürekli denetlemelerde, inceleme ve denetlemenin ilgilinin işyerinde yapılması esastır.

Yeminli Mali Müşavirlerin Yetkileri

İlgililer, sözleşme yaptıkları yeminli mali müşavirleri;

a) Tasdik konularıyla ilgili tüm defter, kayıt ve belgeleri gizli olsalar dahi incelemek,

b) Tasdik işlemini ilgilendiren tüm bilgileri yöneticilerden, iç denetçilerden ve diğer ilgililerden istemek,

c) Şirketlerin Yönetim Kurulu ve Genel Kurul toplantılarına katılmak ve bu toplantılarda istenildiği takdirde tasdik faaliyetini ve sonuçlarını ilgilendiren konularda açıklamalarda bulunmak, ile yetkili kılınmış sayılırlar.

Kamu idare ve müesseseleri, yeminli mali müşavirlerin tasdik konusu ile sınırlı olmak üzere isteyeceği bilgileri vermekle yükümlüdürler. Bilgiler yazı ile istenir; yazı tasdik konusu ile ilgili husus ve sözleşme içeriği belirtilir.

Yeminli mali müşavirler, vergi incelemelerinde tarhiyat öncesi ve sonrası uzlaşmalarda vergi yargısında; mükellefle veya vergi sorumlusu ile beraber hazır bulunabilirler ve açıklamalar yapabilirler.

Araştırma ve İncelemenin Planlanması

Planlama, tasdikin mahiyeti, kapsamı ve zamanlanması dikkate alınarak, çalışmanın doğru bir biçimde yönlendirilmesi, sistemli bir şekilde yürütülmesi ve nihai amaca ulaştırılması için yapılır.

Tasdik çalışması ile ilgili olarak yapılacak planlamada;

a) İşletmenin organizasyonu, iç kontrol sistemi, çalışma tarzı, üretim süreci ve iş akışı ile işletmenin içinde bulunduğu sektör v.b. hususlarda gerekli araştırmaların yapılması,

b) Mali tablolar, önceki döneme ait çalışma kağıtları ve tasdik raporları, vergi inceleme raporları ve diğer işletme ile ilgili raporların gözden geçirilmesi,

c) İşletmenin muhasebe politikasının incelenmesi; yayınlanan muhasebe standart ve ilkelerine uygunluğunun araştırılması,

d) Tasdik çalışması sırasında bilgi alınabilecek ve veri hazırlayacak işletme personelinin belirlenmesi ve bunlar arasında koordinasyonun sağlanması,

e) Yazılı tasdik çalışma planının hazırlanması,

gerekir.

Kanıt Toplama

Yeminli mali müşavirler tasdik çalışmasının yürütülmesi sırasında tasdik konusu ve kapsamı ile ilgili yeterli miktarda güvenilir kanıtları toplamak zorundadırlar. Kanıt miktarlarının yeterli olup olmadığının belirlenmesinde, kanıtın nitelik ve nicelik açısından önemi; hatalı veya hileli olma riski, güvenirliği gibi hususlar gözönünde bulundurulur.

Kanıt toplamada amaç; tasdik konu ve kapsamı ile sınırlı olmak kaydıyla;

a) Tüm varlık, kaynak, gelir ve giderlerin gerçek olup olmadığı ve bunlara ilişkin bütün işlemlerin doğru kaydedilip, kaydedilmediği,

b) Mali tablolara yansıtılması gereken bütün işlem ve hesapların bu tablolarda gerçek şekliyle yer alıp almadığı.

c) Varlıklara ilişkin hakların ve borçlara ilişkin yükümlülüklerin işletmeye ait olup olmadığı, yönünden fiili durum ve belgelerin esas alınarak araştırılmasıdır.

Denetim Teknikleri

Yeminli mali müşavirler tasdik çalışmalarının yürütülmesinde kanıtları aşağıdaki ve benzeri tekniklerle toplarlar.

a) Sayım ve envanter incelemesi: İşletme kayıtlarında gösterilen mevcut ve borçların ilgili mevzuat hükümlerinde öngörülen belgelerle doğrulanması, fiili ve kaydi envanterlerin yapılması işlemidir.

b) Belge incelemesi: İşletme muhasebe kayıtlarının belgelere dayandırıldığının doğrulanması; ibraz edilen belgelerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının ve ilgili mevzuat hükümlerine uygunluğunun araştırılmasıdır.

c) Bilgi toplama: İşletme muhasebe kayıtları ve belgeler konusunda gerekli açıklığın olmadığı hallerde ilgililerden bilgi alınması; alınan bilgilerin tutanakla tespit edilmesidir.

d) Doğrulama: İşletme kayıtlarında yer alan hususların ilgili üçüncü şahıslar nezdindeki defter ve belgeler üzerinde araştırılarak tespit yapılmaksuretiyle doğrulanmasıdır.

e) Karşılaştırma ve puantaj: Aralarında uygunluk bulunması gereken tutarların karşılaştırılması; toptan aktarmaların kontrolü, kayıt ve belgeüzerindeki her türlü aritmetik işlemlerin doğruluğunun araştırılmasıdır.

f) Analitik inceleme: İşletme hesap ve işlemlerinde ortaya çıkması gereken normal sonuçlarda, varsa sapmaların tespit edilmesi amacıyla, cari yılhesaplarının aylık veya yıllık olarak randıman, verimlilik, üretim, tüketim, kapasite kullanımı v.b. bakımlardan; önceki yıl hesap ve işlemleriyle,kapasite raporlarındaki sonuçlarla, bütçe verileriyle veya sektör ortalamasıyla, teknolojik unsurlar dikkate alınarak oran ve trend analizi gibi istatistik yöntemler uygulanarak sonuçların olması gerekenlerle karşılaştırılması ve değerlendirilmesidir.

Sözü edilen bu teknikler, sürekli denetimlerde, hesapların niteliği, hacmi ve bu tekniklerin özellikleri gözönünde bulundurularak yeminli mali müşavirin belirleyeceği aralıklarla, tasdik sözleşmesi tarihinden tasdik raporu tarihine kadar uygulanır. Diğer denetimlerde ise denetimin her safhasında uygulanabilir.

Hataların Düzeltilmesi ve Hilelerin Ortaya Çıkarılması

Hata ve hilelerin önlenmesi veya ortaya çıkarılması konusundaki temel sorumluluk işletme yönetimi ve yeminli mali müşavire aittir. Yeminli mali müşavir, tasdik konusu ve belgelerin ilgili mevzuat hükümlerine uygunluğu ve gerçek durumu yansıtması yönünden önemli etkileri olabilecek hata ve hileleri düzeltecek veya ortaya çıkaracak şekilde planlanmak ve yürütmekle yükümlüdür.

Yeminli mali müşavir, tasdik konusu ve belgelerin doğruluğu ve gerçeği yansıtmasına olan olumsuz etkileri giderebilecek hata ve hileleri, düzeltme önerisiyle birlikte işletme yönetimine bildirir. İşletme yönetiminin bunları düzeltmesi halinde tasdik konusu belgeler tasdik edilir. Hataların düzeltilmesi istendiği halde, düzeltilmez ise veya hileli bir durumun tesbiti halinde durum, bir raporla ilgili mercilere bildirilir.

Çalışma Kâğıtları

Yeminli mali müşavirlerin denetleme faaliyetleri ile ilgili olarak düzenli ve yeterli bir kayıt düzenine sahip olmaları gerekir.

Kayıt düzeni: Çalışma kağıtları ve bunların dosyalanması ile sağlanır. Çalışma kâğıtları, izlenen denetleme yöntem ve tekniklerini, uygulanan denetleme testlerini, toplanan bilgileri ve incelemelerle ilgili olarak ulaşılan sonuçları gösteren hazırlanması zorunlu belgelerdir. Çalışma kâğıtlarında en az aşağıdaki hususlar yer alır.

a) Her çalışma kâğıdında bir başlık bulunur. Bu başlık denetlenen müşteriyi, denetlemenin yapıldığı dönemi, çalışma kâğıdının konusunu, hazırlayan yeminli mali müşavirin ad ve paraflarını ve hazırlama tarihini içerir.

b) İyi bir dosyalamanın yapılması açısından kâğıtlar uygun bir düzenle kodlanır.

c) Tamamlanmış çalışma kâğıtlarında; yapılan denetleme yöntem ve teknikleri ile ilgili hususlar, puantaj işaretleri ve sembollerin anlamları açıkça gösterilir ve yeterli açıklamalara yer verilir.

d) Çalışma kâğıtları, tasdik kapsamı ile sınırlı olmak üzere, defter kayıtlarının ve buna göre düzenlenmiş mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ne ölçüde uygun hazırlanmış olduğu hususlarında güven yaratacak şekilde açıklık taşır.

e) Her çalışma kâğıdında hazırlanma amacına uygun yeterli bilgi belirtilir.

Çalışma kâğıtlarının mülkiyeti yeminli mali müşavire aittir. Bunların, dosya içinde, düzenlenmelerini izleyen yıldan itibaren 10 yıl süreyle; bu süre içinde hukuki ihtilafa konu olan dosyaların ihtilafın sonuçlanmasına kadar, saklanması ve yetkili mercilerce istendiğinde ibraz edilmesi zorunludur.

Tasdik Sonuçları

Mali tablo ve beyannamelere veya tasdik konusuna ilişkin tasdik sonuçları, yeminli mali müşavirce bir rapora bağlanır.

Yeminli mali müşavirce 3 örnek olarak düzenlenecek tasdik raporlarının 2 örneği ilgili firma, kurum ve kuruluşların yetkililerine teslim edilir. Rapor ile mali tablo ve beyannameler arasındaki mutabakatın sağlanması yeminli mali müşavirin sorumluluğundadır. Düzenlenen raporların birer örneği, tasdik konusu belgelerle birlikte tasdiki isteyen mercie doğrudan yeminli mali müşavirce verilir.

Tasdik Raporları

Yeminli mali müşavirlerce düzenlenecek tasdik raporları, maddesi ile tasdik kapsamına alınan konularda yazılır.

Yeminli mali müşavirlerce düzenlenen bütün tasdik raporlarına meslek sicil numarası ile birlikte biri genel, diğeri özel iki sayı verilir. Genel sayı, yeminli mali müşavirin mesleki faaliyete başlamasından itibaren kendi imza ve mührü ile düzenlediği raporda (1) den başlatılmak suretiyle mesleki faaliyetten ayrılana kadar kesintisiz devam ettirilir. Mesleki faaliyetten ayrılıp, sonra bağlı oldukları odalara tekrar faaliyete başlayacaklarını bildirip faaliyete başlayanlar, genel sayıya, mesleki faaliyetten ayırdıkları tarihteki son sayıdan itibaren devam ederler. Özel sayı ise, her takvim yılı başında yeniden başlar ve yıl sonuna kadar devam eder. Tasdik raporlarına sayı verilmesinde, önce meslek sicil numarası, sonra genel sayı ve daha sonra özel sayı kullanılır.

Rapor sayısının başına yeminli mali müşavir deyimini ifade eden "YMM" rumuzu konulur.

Yeminli mali müşavirlerce düzenlenen raporların her sayfası paraf edilir, mühürlenir, son sayfası ise imzalanır ve mühürlenir.

Tasdik konu ve kapsamı itibariyle düzenlenecek raporlarda yer alacak asgari konular ve rapor dispozisyonları tasdike tabi tutulan konu ile ilgili olarak Bakanlıkça çıkartılacak tebliğlerde belirlenir.

Raporlar, tespit edilmiş dispozisyona uygun olarak, kolay anlaşılır, kısa cümleler halinde, açık bir üslup ile kaleme alınır. Raporlardaki açıklamalar tereddüde mahal vermeyecek nitelikte olur.

Sürekli denetlemeyi gerektiren tasdik raporlarında, mali tablo ve raporlar üzerinde doğrudan veya dolaylı etkisi olan veya olması muhtemel her türlü mevzuat aykırılıkları ve mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun hazırlanıp hazırlanmadığı belirtilir.

Yeminli mali müşavir, bir bütün olarak ele alınan mali tabloların gerçeğe uygunluğu ve doğruluğu hakkında edindiği kanaatini; tespit olunan beyanların ilgili mevzuat hükümleri ve mali tablolar ile uyumlu olup olmadığı yolundaki görüşünü ortaya koymakla yükümlüdür.

Yeminli Mali Müşavirlerin Sorumluluğu

Tasdik işlemlerinde imza ve mühür kullanmak suretiyle tasdik yapan dolayısıyla tasdik raporu düzenleyen yeminli mali müşavirler, tasdik kapsamı ile sınırlı olmak üzere tasdikin doğruluğundan sorumludurlar. Tasdik konusu ile ilgili olarak Bakanlıkça tebliğlerle belirlenen hususların; tasdik kapsamı içinde mutlaka araştırılması ve incelenmesi zorunludur.

Yeminli mali müşavirler inceledikleri ve sonucunda tasdik raporu düzenledikleri konu ve belgelerin gerçeği yansıtmaması ve doğru olmaması halinde, ziyaa uğratılan vergilerden ve kesilecek cezalardan Vergi Usul Kanunu ve 3568 sayılı Kanun hükümleri uyarınca mükellefle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. Bu sorumluluğun yerine getirilmesinde Borçlar Kanununun "Tam Teselsül" hükümleri uygulanır.

Tasdik raporunun düzenlenmesi ve incelemenin yapılması sırasında, başka bir ildeki bir inceleme ve bilgi toplama işinin, o ilde bulunan bir yeminli mali müşavire yaptırılmış olması halinde, bu kısmi incelemeden doğan sorumluluk incelemeyi yapan yeminli mali müşavire aittir.

Yeminli mali müşavirler tasdikten doğan sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için doğabilecek zararların tazmini amacıyla sorumluluk sigortası yaptırabilirler.

Tasdik amacıyla yapılacak inceleme ve denetlemelerde doğacak zararların hukuki sorumluluğu yeminli mali müşavire aittir.

MUHASEBE STANDARTLARI

Muhasebe mesleğini düzenleyen 3568 sayılı yasanın kabul edildiği 1989’dan bu yana muhasebe standartları ile ilgili ihtiyaç daha belirgin hale gelmiştir. Bu ihtiyacı gidermek amacıyla 1994 yılında TÜRMOB Yönetim Kurulu’nun, batı ülkelerindeki kuruluşlara benzeyen ve Uluslar arası Muhasebe Standartları Kurulu ile uymlu olmak üzere Türkiye’de muhasebeden yararlanan tüm çevrelerin temsil edileceği özerk çalışan ‘Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu’nun (TMUDESK) kurulmasına öncülük etmek üzere TMUDESK yönergesini kabul etmiştir.

Daha sonra, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa 18.12.1999 tarih ve 4487 sayılı Kanunla eklenen Ek-1’ inci madde ile Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu kurulmuştur. Kurulun idari ve mali özerkliği bulunmaktadır. Kurul, ilk etapta TMUDESK’in yaptığı çalışmaları esas almıştır. Şimdiye kadar ise 3 standart yayınlanmıştır. Bunlar, TMS 1: Finansal Tabloların Sunuluşu, TMS 2: Stoklar ve TMS 7: Nakit Akış Tabloları standartlarıdır. Diğer standartlar ise taslak halindedir. Birnci taslak metinler, TMUDESK tarafından yayınlanan standartları içermekte, ikinci taslak metinler ise, Uluslar arası Finansal Raporlama Standartlarının çevirisi niteliğindedir.

Fikir vermek bakımından TMUDESK tarafından yayınlanmış olan standartlar aşağırda kısaca özetlenmiştir.

TMS 1- FİNANSAL TABLOLARIN SUNULUŞU STANDARTI

Bu standardın amacı, işletmenin genel amaçlı finansal tablolarının önceki dönemin finansal tablolarıyla ve diğer işletmelerin finansal tablolarıyla karşılaştırılmasına olanak verecek biçimde sunulması için gerekli olan temel unsurları Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına uyumlu olarak açıklamaktır. Bu amaca ulaşmak için standart, finansal tabloların sunuluşuyla ilgili genel kuralları, yapıyla ilgili açıklamaları ve içerikle ilgili asgari koşulları ortaya koyar. Özel işlemlerin ve diğer olayların tahakkuku, ölçümü ve sunuluşu diğer Standartlar ve Yorumlarda ele alınmıştır.

TMS 29- YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMLERİNDE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTI

Bu Standart, geçerli para birimi yüksek enflasyonlu bir ekonominin para birimi olan işletmelerin, konsolide finansal tabloları da dahil olmak üzere, tüm temel finansal tablolarında uygulanır.

Yüksek enflasyonlu bir ekonomide, faaliyet sonuçlarının ve finansal durumun düzeltme yapılmaksızın yerel para biriminde raporlanması anlamlı ve faydalı değildir. Para satınalma gücünü öyle bir oranda kaybeder ki, farklı zamanlarda meydana gelen işlemlerin veya diğer olayların tutarlarının karşılaştırılması, aynı hesap döneminde bile yanıltıcı olur.

Bu Standart, yüksek enflasyonun varlığına ilişkin kesin bir oran tanımlamaz. Finansal tabloların bu Standarda göre düzeltilmesinin ne zaman gerekli hale geleceği konusu bir takdir meselesidir.

NAKİT AKIŞ TABLOLARI STANDARTI (TMS 7)

1. İşletmeler bu standarda göre Nakit Akış Tablosu hazırlamalı ve finansal tabloların hazırlandığı her dönem için finansal tabloların ayrılmaz parçası olarak sunmalıdır.

2. Bu Standard , Finansal Durumdaki Değişim Tablosu’nun yerini almıştır.

3. Finansal tablo kullanıcıları, işletmenin nakit ve nakit benzeri varlıklarını nasıl oluşturduğu ve nasıl kullandığı ile ilgilenmektedirler. Bu ilgi, finansal kurumlarda olduğu gibi işletmenin doğasından kaynaklanan faaliyetlerinden veya nakdin işletmenin ürünü gibi görülmesinden bağımsızdır. İşletmeler kar etmek amacıyla farklı faaliyetlerde bulunmalarına karşın, özünde faaliyetlerine devam etmek, yükümlülüklerini yerine getirmek ve yatırımcılarına getiri sağlamak gibi benzer nedenlerle nakde ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle, tüm işletmelerin nakit akış tablosu hazırlamaları zorunludur.

Hasılata İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 18)

Bu standart aşağıdaki işlem ve olaylardan kaynaklanan hasılatın muhasebeleştirilmesinde uygulanır.

(a) mal satışları;

(b) hizmet sunumları; ve

Mallar, satış amacıyla işletme tarafından üretilen mamulleri ve bir perakendeci tarafından satın alınan emtia gibi işletme tarafından tekrar satmak üzere satın alınan ticari malları veya satış amaçlı elde tutulan arsa ve diğer gayrimenkulleri içerir.

Hizmet sunumu; üzerinde anlaşmaya varılmış sözleşmeye bağlı bir işin taraflarca belirlenmiş sürede işletme tarafından yapılmasını içerir. Hizmetler bir veya birden çok dönem içinde sunulabilir. Hizmetlerin sunumuyla ilgili, proje yöneticileri ve mimarların sunduğu hizmetler gibi, bazı sözleşmeler doğrudan inşaat sözleşmeleri ile ilgilidir. Bu sözleşmelere bağlı olarak ortaya çıkan hasılat bu standart kapsamında olmayıp, "TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri" Standardında belirlenmiş olan inşaat sözleşmelerine yönelik hükümler kapsamında ele alınır.

Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolara İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 27)

Bu Standart, bir ana ortaklığın kontrolü altında bulunan bir grup işletmenin konsolide finansal tablolarının hazırlanmasına ve sunumuna ilişkin esasları belirler.

İşletme birleşmeleri sırasında ortaya çıkan şerefiye de dahil olmak üzere, işletme birleşmeleri ile ilgili muhasebeleştirme yöntemleri ve bunların konsolidasyon üzerindeki etkileri bu Standart kapsamında değildir. (bakınız: "TFRS 3 İşletme Birleşmeleri")

Bu Standart, herhangi bir işletmenin yerel mevzuat gereği ya da kendi isteği ile bireysel finansal tablo düzenlemesi söz konusu olduğunda, bağlı ortaklıklar, iştirakler ve müştereken kontrol edilen işletmelerin muhasebeleştirilmesinde de uygulanır.

İştiraklerdeki Yatırımlara İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 28)

Bu Standart, iştiraklerdeki yatırımların muhasebeleştirilmesinde uygulanır.

Ancak;

a) Risk sermayesi (girişim sermayesi) kuruluşları,

b) Yatırım fonları, ve yatırım amaçlı sigorta fonlarını kapsayan benzer

işletmeler

tarafından elde bulundurulan ve "TMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme" Standardı uyarınca muhasebeleştirilerek, ilk muhasebeleştirmeyi takiben gerçeğe uygun değeri ile değerlenip kar veya zararla ilişkilendirilen veya alım-satım amaçlı elde bulundurulan iştirak yatırımları bu Standart kapsamında değildir.

Yatırım Amaçlı Gayrimenkullere İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 40)

Bu Standardın amacı; yatırım amaçlı gayrimenkullerin muhasebeleştirilmesi ve yapılması gereken açıklamalara ilişkin esasları belirlemektedir.

Maddi Duran Varlıklara İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 16)

Bu Standardın amacı, finansal tablo kullanıcılarının işletmenin maddi duran varlıklardaki yatırımını ve bu yatırımdaki değişimleri belirleyebilmelerini sağlayan maddi duran varlıklarla ilgili muhasebe işlemlerini düzenlemektir. Maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmesindeki temel konular; varlıkların muhasebeleştirilmesi, defter değerlerinin belirlenmesi ve bunlarla ilgili olarak finansal tablolara yansıtılması gereken amortisman tutarları ile değer düşüklüğü zararlarıdır.

Maddi Olmayan Duran Varlıklara İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 38)

Bu Standardın amacı başka bir Standartta özel hüküm bulunmayan maddi olmayan duran varlıklarla ilgili muhasebeleştirme yöntemlerini belirlemektir. Bu Standart, işletmenin, bir maddi olmayan duran varlığı sadece ve sadece belirlenmiş kriterlerin sağlanmış olması durumunda muhasebeleştirmesini zorunlu kılar. Bu Standart, ayrıca, maddi olmayan duran varlıkların defter değerinin nasıl ölçüleceğini belirleyip, maddi olmayan duran varlıklarla ilgili bazı özel açıklamalar yapılmasını gerektirir.

Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalara İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 8)

Bu standardın amacı; muhasebe politikalarının seçilmesine ve değiştirilmesine ilişkin kriterleri belirlemek ve muhasebe politikalarında ve tahminlerinde meydana gelen değişikliklerin ve hataların düzeltilmesine ilişkin muhasebeleştirme ve açıklama esaslarını düzenlemektir. Standart, işletmenin finansal tablolarının geçerlilik ve güvenilirliğini artırmayı ve işletmenin önceki dönemlerin finansal tablolarıyla ve diğer işletmelerin finansal tablolarıyla karşılaştırılabilirliğini sağlamayı amaçlamaktadır.

Muhasebe politikalarındaki değişiklere ilişkin açıklamalar dışında diğer muhasebe politikalarına yönelik açıklanması gereken hususlar TMS 1 “Finansal Tabloların Sunuluşu” standardında belirtilmektedir.

Bölümlere Göre Raporlamaya İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 14)

Bu Standardın amacı; finansal tablo kullanıcılarına aşağıdaki hususlarda yardımcı olmak amacıyla, finansal bilgilerin bölümlere göre – işletmenin ürettiği farklı tür mal ve hizmetler ile faaliyette bulunduğu farklı coğrafi alanlar itibariyle - raporlanmasına ilişkin ilkeleri belirlemektir:

(a) İşletmenin geçmiş performansının daha iyi anlaşılması;

(b) Risk ve getirilerinin daha iyi değerlendirilmesi; ve

Birçok işletme; kârlılık oranları, büyüme fırsatları, geleceğe ilişkin beklentiler ve riskler açısından farklılık gösteren ürün ve hizmet grupları sunmakta veya bu tür coğrafi bölgelerde faaliyet göstermektedir. Bir işletmenin farklı ürün veya hizmet gruplarına ve farklı coğrafi bölgelerdeki faaliyetlerine ilişkin bilgiler, – genellikle bölümlere göre raporlama olarak adlandırılır – elde edilen veriler bütününden belirlenemeyebilen, farklı ürün ya da hizmet gruplarına sahip veya uluslararası bir işletmeye ait risk ve getirilerin değerlendirilmesi açısından yararlıdır. Bu nedenle, bölümlere ilişkin bilgiler, finansal tablo kullanıcılarının ihtiyaçlarının karşılanması açısından yaygın bir şekilde gerekli görülmektedir.

Kur Değişiminin Etkilerine İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı(TMS 21)

Amaç

Bir işletme; yabancı para birimlerinde işlemler yapmak ya da yurtdışında işletmeye sahip olmak suretiyle yabancı faaliyetlerde bulunabilir. Ayrıca, bir işletme finansal tablolarını bir yabancı para biriminde sunabilir. Bu Standardın amacı, yabancı para işlemlerin ve yurtdışındaki işletmelerin finansal tablolara nasıl dahil edileceğini ve finansal tablolarda kullanılan para birimine nasıl çevrileceğini düzenlemektir.

Hangi döviz kuru/kurlarının kullanılacağı ve döviz kurlarındaki değişimin finansal tablolar üzerindeki etkilerinin nasıl raporlanacağı bu standardın temel konularıdır.

Stoklara İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı(TMS 2)

Amaç

Bu standardın amacı stoklarla ilgili muhasebe işlemlerini açıklamaktır. Muhasebede stokların muhasebeleştirilmesi ile ilgili temel konu, stokların bir varlık olarak muhasebeleştirilmesinde, kullanılmasında ve elden çıkarılmasında gerçekleşen gelirler ile karşılaştırılacak olan ilgili maliyetin belirlenmesidir. Bu standart, stok maliyetlerinin, net gerçekleşebilir değere indirgemeyi de içererek, nasıl saptanacağını ve gidere dönüşeceğini açıklar. Standart ayrıca stok maliyetlerinin oluşumu, içeriği ile uygulanacak değerleme yöntemleri hakkında da bilgi verir.

Borçlanma Maliyetlerine İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 23)

Bu Standardın amacı, borçlanma maliyetlerinin muhasebeleştirilme esaslarını açıklamaktır. Bu Standart, genel uygulama olarak borçlanma maliyetlerinin oluştuğu anda gider olarak muhasebeleştirilmesini gerektirir. Bununla birlikte Standart, alternatif bir uygulama olarak; özellikli bir varlığın satın alınması, inşaatı veya üretimi ile doğrudan ilgili olan borçlanma maliyetlerinin aktifleştirilmesine izin verir.

İnşaat Sözleşmelerine İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 11)

Bu Standardın amacı inşaat sözleşmelerine ilişkin gelir ve maliyetlerle ilgili muhasebe uygulamasının açıklanmasıdır. İnşaat sözleşmelerine konu olan işlerin özelliği gereği, sözleşme kapsamındaki işin başlamasıyla tamamlanması farklı hesap dönemlerine girmektedir. Bu nedenle inşaat sözleşmelerine ilişkin muhasebe uygulamasındaki esas konu, sözleşme kapsamında elde edilen gelir ve maliyetlerin inşaat işinin gerçekleştirildiği hesap dönemlerine dağıtılmasıdır. Bu Standart, sözleşme gelir ve maliyetlerinin gelir tablosunda ne zaman gelir ve gider olarak gösterilecekleri konusunda Kavramsal Çerçeve’de belirtilen muhasebeleştirme ilkelerini esas alır. Ayrıca Standart, anılan ilkelerin uygulanmasına yönelik bir rehber niteliğindedir.

Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklara İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 37)

Bu Standardın amacı; uygun muhasebeleştirme kriterleri ve ölçüm esaslarının karşılıklar, koşullu borçlar ve koşullu varlıklara uygulanmasını ve kullanıcıların bunların nitelikleri, zamanlamaları ve tutarlarını anlamalarını sağlamak üzere gerekli bilgilerin finansal tablo eklerinde gösterilmesini sağlamaktır.

ULUSLARARASI DENETİM STANDARTLARI (ISA’S)

Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında olduğu gibi, dünya denetim standratlarında da bir uyum aramaktadır. Globalleşen dünya bunu bir zorunluluk haline getirmektedir.

Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını (IFRS), Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC- International Federation of Accountans) belirlemektedir. Bu federasyon, aynı zamanda Uluslar arası Denetim Standartlarını (ISA’s) da belirlemektedir. Bu standartların listesi aşağıdkai gibidir.

Standartlar 1000’e kadara numaralanmıştır. 1000’den sonraki numaralar ise tamamlayıcı görüşleri içermektedir.

100-199 GİRİŞ

100 Güvenceler (Sigorta) Sözleşmeleri

120 uluslar arası Deenetim Standartlarının Çerçevesi

200-299 SORUMLULUKLAR

200 Mali Tabloların Denetiminin Amaçları ve Genel İlkeleri

210 Denetim Sözleşmesinin Koşulları

220 Denetim Kalitesinin Sağlanması

230 Belgelendirme ( Dökümantasyon)

240 Hatalar ve Yanıltıcı İşlemler

250 Mali Tabloların Denetimi Sırasında Yasaların ve Diğer Düzenlemelerin Dikkate Alınması

260 Denetim Sorunlarının Gözetim ve Uygulama ile Sorumlu Kişiler Arasında Müzakeresi

300-399 PLANLAMA

300 Planlama

310 Müşterinin Ekonomik Ortamının ve Faaliyetlerinin Tanınması

320 Mali Tabloların Denetimi Kapsamında Önemlilik

400-499 İÇ KONTROL SİSTEMİ

400 Risk Değerlemesi ve İç Kontrol

401 Elektronik Bilgi İşlem Ortamında Denetimi

402 Başka Bir Hizmet İşletmesinden Yararlanan Firmalarda Denetimin Özellikleri

500-599 DENETİM KANITLARI

500- Deenetim Kanıtları

501 Denetim Kanıtları- Belirli Denetim Kalemlerinde Ek Açıklamalar

505 Dış Mutabakatlar

510 İlk Denetim- Açılış Bakiyeleri

520 Analitik Denetim İşlemleri

530 Kabul Edilebilir Örnekleme ve Diğer Yöntemler

540 Mali Tabloların Düzenlenmesinde Tahminlerin Denetimi

545 Değerleme Ölçüleri ve Açıklamaların Denetimi

550 Mali Tabloların Düzenlenmesinde İlişkili Taraflar (Grup) Arasındaki İlişkilerin Etkilerinin Denetimi

560 Bilanço Gününden Sonra Meydana Gelen Olaylar

570 İşletmenin Sürekliliği

580 İşletme Yönetiminin Açıklamaları

600-699 ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN ÇALIŞMALARININ KULLANILMASI

600 Diğer Denetçilerin Çalışmalarının Kullanılması

610 İç denetçilerin Çalışmalarının Kullanılması

620 Bir uzmanın Çalışmalarının Kullanılması

700-799 DENETİMDE TESPİTLER VE RAPOR DÜZENLENMESİ

700 Denetçinin Denetim Raporu

710 Karşılaştırılabilirlik

720 Denetlenmiş Mali Tablo Bilgilerinin Yer Aldığı Dökümanlardaki Bilgiler

800-899 ÖZEL ANLAR

800 Özel Denetimlerde Denetim Raporu

810 Geleceğe Yönelik Bilgilerin Denetimi

900-999 DENETİME YAKIN HİZMETLER

910 Mali Tabloların İncelenmesi Sözleşmeleri (Sınırlı Denetim)

920 Görüş Bildirme ve Tespit için Denetim Sözleşmeleri

930 Finansal Bilgilerin Derlenmesi Sözleşmeleri

1000-1100 DENETİM STANDARTLARINI TAMAMLAYICI GÖRÜŞLER

1001 Bankalararası Mutakabat İşlemleri

1001 Elektronik Bilgi İşlem Ortamı ‘Stand alone’ (PC Türü) Mikro Bilgisayar

1002 Elektronik Bilgi İşlem Ortamı ‘Online’ Bilgisayar Sistemleri

1003 Elektronik Bilgi İşlem Ortamının Bilgi Bankası Sistemi

1004 Banka Müfettişleri ile Dış Denetçi Arasındaki İlişkiler

1005 Küçük İşletmelerin Denetiminde Özel Durumlar

1006 Bankaların Finansal Tablolarının Denetimi

1008 Risk Değerlemesi ve İç Kontrol Sistemi-Elektronik Bilgi İşlem Özellikleri ve Düşünceler

1009 Bilgisayar Destekli Denetim Teknikleri

1010 Finansal Tabloların Denetiminde Çevresel Hususların Dikkate Alınması

1011 2000’li Yılların Denetçi ve Yöneticileri için Uyarılar (Haziran 2001’de kaldırıldı)

1012 Türev Finansal Araçların Denetimi

1013 Elektronik Ticaret (Sanal Ortamda Ticaret) Mali Tabloların Denetimine Etkileri

1014 Uluslar arası Raporlama Standartlarına Uuygunluk Hakkında Raporlama

YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR TAM TASDİK KAPSAMINA GİREN KONULAR NELERDİR?

A- GELİR VERGİSİ KANUNU AÇISINDAN

1- Yıllık Gelir Vergisi beyannamesi ve bunlara ekli tablolar ve bildirimler

2- Muhtasar beyannameler

3- Münferit beyannameler (Dar Mükellefiyet kapsamındaki GV mükellefleri)

4- Geçici Vergi

B- KURUMLAR VERGİSİ KANUNU AÇISINDAN

1- Yıllık Kurumlar Vergisi Beyannamesi

2- Muhtasar beyannameler

3- Özel beyannameler (Dar Mükellefiyet kapsamındaki KV mükellefleri)

4- Geçici vergi bildirimleri

C- KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU AÇISINDAN

1- KDV beyannameleri ve ekleri

2- İade ve mahsup işlemleri

D- MALİ MEVZUATA GÖRE

1- Yatırım İndirimi

2- Yeniden Değerleme

3- Stok Değerlemesi

4- MDV yeniden değerleme artışlarının sermayeye ilavesi

5- Eğitim, spor, sağlık yatırımlarından elde edilen istisna kazançları

YMM Tasdik sözleşmesinin şekil ve içerik şartları nelerdir?

İlgililerce yapılacak tasdik hizmetinin tasdik sözleşmesine bağlanması ve sözleşme tarihinden itibaren 15 gün içinde bir örneğinin Yeminli Mali Müşavirlerce Bakanşlığa gönderilmesi zorunludur. Tasdik sözleşmesinde en az aşağıda yazılı hususlara yer verilir.

1) Tasdik amacı, kapsamı, varsa özel nedenleri

2) Yeminli Mali Müşavirlerce verilecek hizmetin niteliği ve süresi

3) Tarafların sorumluluk ve yükümlülükleri

4) Ücret

Tasdik sözleşmesi yazılı gerekçe göstermek suretiyle taraflarca her zaman fesih edilebilir. Fesih tarihinden itibaren 15 Bakanlığa bildirilmesi gerekir. (Denetim sözleşmesinde ise taraflar ayrı ayrı veya anlaşarak sözleşmesi feshedemezler.) Ancak, müşteri Kurul tarafından onaylanacak haklı gerekçelerin varlığı halinde tek tarafı olarak sözleşmeyi feshedebilir.

Sürekli denetimlerde yıllık beyannamelerin ve buna ekli mali tabloların beyan edileceği aydan önceki 3 ay içinde tasdik sözleşmesi fesih edilemez.

Tasdik sözleşmesinin feshi halinde YMM çalışma notlarını ve gerekli tüm bilgileri yeribe geçecek olan YMM’ye devretmek zorundadır.

Tüm Makalelerim ve Eğitimlerim

20 Haziran 2013 Perşembe

Bağımsız Denetim Ders Notları

NİSAN 2008

SERBEST MUHASEBECİ VE MALİ MÜŞAVİRLERİN YAPACAKLARI DENETİMLERLE İLGİLİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI

Denetimin tanımı

Muhasebe; kurum ve kuruluşların ekonomik faaliyetlerinin rakamsal kayıtlarını düzenler, bu bilgileri faaliyetler ve sonuçları ile ilgililere doğru ve açık şekilde iletir.

Denetim ise; bu bilgilerin ilgili mevzuat ve genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine uygun olarak ekonomik olayların gerçek mahiyetinin kayıtlarda yer alıp almadığım tarafsız olarak kanıtları ile araştırarak sonuçlandıran ve onaylayan sistematik çalışmadır.

Denetim Faaliyetleri Kapsamında Yapılması Gereken İşler

YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN TASDİK EDECEKLERİ BELGELER, TASDİK

Amaç ve Kapsam

Tasdik

Tasdik Amacı

Tasdik Talebinin Niteliği

Tasdik Kapsamı

Denetleme