TMS 37 Karşılık, Şarta Bağlı Yükümlülük ve Şarta Bağlı Varlık

TMS 37

“Karşılık”, “Şarta Bağlı Yükümlülük” ve “Şarta Bağlı Varlığın” değerleme esaslarının, tutarlarının ve tahakkuk bilgilerinin anlaşılabilir bir biçimde finansal tabloların dip not ve eklerinde açıklanmasını sağlama amacı taşıyan bu standardın hükümlerine aşağıda belirtilen durumlar hariç tüm işletmeler tarafından uygulanmak zorundadır.

Bahsedilen istisnaları oluşturan konular şu şekilde sıralanabilir;

-       Gerçeğe yakın değerleri üzerinden izlenen finansal araçlardan kaynaklanan,

-       İnşaat sözleşmeleri, finansal kiralama gibi ileri tarihli sözleşmelerden kaynaklananlar,

-       Sigorta şirketlerinde poliçe sahipleri ile yapılan sözleşmelerden kaynaklananlar,

-       Belirli şartlarda yürürlüğe girecek hak kısıtlamayan sözleşmeler.

Karşılık

Standart karşılıkları, zamanı veya tutarı belirsiz olan yükümlülükler olarak tanımlar. Her karşılık zaman ve tutar açısından koşulludur ve bir yükümlülük doğuran olaydır. Yükümlülük doğuran olay ise, hukuki veya yapısal bir yükümlülük doğuran ve işletmeye bunu yerine getirmekten başka alternatif bırakmayan bir olaydır. Karşılık ayrılmasına sebep olan bu yükümlülükler işletmeden ekonomik fayda sağlayan varlıkların çıkmasını gerektireceğinden güvenilir bir tahmin ile muhasebeleştirilir yani kayıtlara alınan karşılıklar yapılacak harcamanın en iyi tahmini olmalıdır. Karşılıklar ayrı ayrı gösterilirken tahakkuklar genellikle ticari veya diğer borçların bir parçası olarak gösterilir. Karşılığın tahakkuk ettirilmesi yani mali tablolara alınması için gerekli şartlar şöyledir;

-       Bir işletmenin geçmişteki bir olaydan kaynaklanan yasal veya yapısal bir yükümlülüğünün bulunması,

-       Bu yükümlülüğünün, yerine getirilmesi için ekonomik fayda içeren kaynakların işletme dışına çıkma ihtimalinin yüksek olması,

-       Yükümlülük tutarına ilişkin güvenilir bir tahmin yapılması.

Karşılık olarak mali tablolara alınması gereken tutarların tahmininde benzer işlemlerle ilgili geçmiş tecrübelerden, ya da konusunda uzmanlaşmış kişilerden faydalanılabileceği gibi, bu tahmin matematiksel olarak “Bugünkü Değer” hesaplamasıyla da bulunabilir. Buna karşılık, varlıkların elden çıkarılmasının beklendiği durumlarda oluşması beklenen kazançlar buna yol açan olayla doğrudan ilişkili olması durumunda dahi karşılıkların belirlenmesinde dikkate alınmaz.

Tahakkuk ettirilen ya da dip notlarda açıklanan karşılıklar her bilanço tarihinde gözden geçirilmeli ve en iyi tahmini yansıtacak şekilde düzeltilmelidir. Varlıklarda böyle bir azalış olasılığı kalmamışsa, ayrılan karşılık iptal edilir. Yükümlülüğün yerine getirilebilmesi açısından, ekonomik fayda sağlayan kaynakların işletmeden çıkmasının muhtemel olmadığının anlaşılması halinde karşılık kapatılır.

Koşullu Borçlar

Geçmiş olaylardan kaynaklanan ve raporlayan işletmenin kontrolü dışındaki bir veya birkaç olayın gerçekleşip gerçekleşmemesine bağlı olarak ortaya çıkacak olan bir muhtemel yükümlülük olarak veya geçmiş olaylardan kaynaklanan ancak ya işletmeden kaynak çıkışının kesin olmaması ya da yükümlülük tutarının güvenilir biçimde tahmin edilememesi nedeniyle tahakkuk ettirilemeyen mevcut yükümlülük olarak açıklanmaktadır.

Henüz bir yükümlülük doğacağının kesinleşmemiş olması veya geçmişten kaynaklanan yükümlülüğün kayda alınması için gerekli kriterleri taşımaması nedeniyle borç olarak tahakkuk ettirilemezler. Ancak kaynak çıkışı ihtimali oluşmuş ise bu durumda karşılık olarak tahakkuk ettirilir. Borcun niteliği, finansal etkisi, borca ait belirsizlikler ve paranın geri dönmesine dair ihtimaller gibi şarta bağlı borca ilişkin bilgiler finansal tabloların dipnotlarında açıklanır. Şarta bağlı borcun niteliği hakkında açıklama

Şarta bağlı borçların beklenmeyen bir biçimde gelişebileceği ihtimali göz önünde bulundurularak sürekli bir biçimde değerlendirilmeleri ve işletmeden kaynak çıkışına sebebiyet verip vermeyecekleri saptanmalıdır.

Koşullu Varlıklar

Geçmişteki olaylardan kaynaklanan ve varlığı işletmenin tam anlamıyla kontrolünde bulunmayan gelecekteki bir veya birkaç olayın gerçekleşip gerçekleşmemesine bağlı olan varlıklardır. Genellikle planlanmamış ve işletmeye umulmadık olaylar sebebiyle giren ekonomik faydalar şarta bağlı varlıkların oluşmasına sebebiyet vermektedir.

İşletme şarta bağlı varlıkları finansal tablolara yansıtamaz, ancak varlıklarda olası bir artış söz konusu olabilecek ise dip not ve eklerde bu duruma ilişkin gereken bilgiler açıklanır. Yine yukarıda bahsedildiği gibi gerçekleşmesi ihtimali büyük ölçüde kesinlik kazandıysa artık şarta bağlı bir varlık değildir ve tahakkuk ettirilmesi gerekmektedir.

Koşullu varlıkların ve borçların tutarlarının tespiti, karşılıkların tahmin yönteminde de olduğu gibi; benzer işlemlere ilişkin deneyimlerden,  uzman raporlarıyla desteklenen yönetim kararlarından ya da bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan ek kanıtlardan yola çıkılarak yapılır.

Tazmin

İşletme tarafından ancak yükümlülük yerine getirildiğinde tazminatın tahsil edileceği kesin ise bu tazminat ayrı bir aktif kalem olarak tahakkuk ettirilir. İlgili karşılık gideri bununla ilgili tahakkuk ettirilen tutarı düşüldükten sonra gelir tablosunda ne tutar olarak gösterilir.

TMS 37’ ye ilişkin hususlarda karşılaştırılmalı bilgi verilmesi zorunlu değilken, her bir karşılık sınıfı için geçerli olan ve  finansal tablolarda kamuya açıklanması gerekli bilgiler şöyledir;

-       Açılış bakiyesi,

-       Dönem içi ayrılan yeni karşılıklar,

-       Dönem içi kullanılan tutar,

-       Dönem içinde kapatılan kullanılmayan tutarlar,

-       Zaman geçmesi ve ıskonto oranındaki değişikliğin etkisiyle dönem içinde meydana gelen değişimler,

-       Yükümlülüğün esasına ilişkin özet bir tanımlama ve ekonomik faydaların işletme dışına çıkmasının beklendiği zaman.

-       Kaynak çıkışının tutarı ve zamanlamasındaki belirsizliklere ilişkin göstergeler.