TMS 1 Mali Tabloların Sunumu Standardı

UMS 1 MALİ TABLOLARIN SUNUMU STANDARDI

Amaç, Kapsam

Amacı işletmenin mali durumunu, performansını ve mali durumdaki değişiklikleri göstermek olan mali tabloların sunumu, yapıları ve içeriğine ilişkin esas hükümler bu standart çerçevesinde toplanır. Konsolide olanlar dahil kamuya açıklanacak mali tablolar bu standart çerçevesinde ele alınır.

TMS 1’e göre düzenlenmesi gereken mali tablolar “Genel Amaçlı” ve “Özel Amaçlı” olmak üzere ikiye ayrılmıştır ;

1.    Genel Amaçlı Tablolar

a.     Bilanço

b.     Gelir Tablosu

c.     Nakit Akış Tablosu

d.     Öz sermaye Değişim Tablosudur.

*Dip notlar ve diğer açıklayıcı notlar ilgili mali tabloların bir parçasıdır.

2.    Özel Amaçlı Finansal Tablolar

a.     Kar Dağıtım Tablosu

b.     Net İşletme Sermayesi Hareketleri

c.     İşletme içi karar almayı destekleyen raporlar.

Yukarıdaki bilgilerden de anlaşılabileceği gibi mali tabloların amacını işletmenin varlıklarına yükümlülüklerine, gelir, gider, kar, zarar, özsermayesindeki değişikliklere ve nakit akımlarına ilişkin bilgi vermektedir. Şunu da belirtmek gerekir ki mali tablolarda yer alan bilgilerin gerçeğe uygunluğu ve doğruluğundan işletmenin kendi yönetim kurulu sorumludur.

 Muhasebenin Temel Varsayımları (Kavramları)

Mali tabloların hazırlanmasında uyulası gereken temel ilkelerdir. Standardın yer verdiği kavramlar;

1.    İşletmenin Sürekliliği: İşletmenin tasfiye edilmesi veya ticari faaliyetlerinin durdurulmasına ilişkin veya benzer şekilde işletmenin faaliyetlerini durduracak, aksatacak kararlar verilmediği sürece, işletmenin faaliyetlerinin bir süreye bağlı olmadan sürdürüleceğinin bir ifadesidir.

2.    Tahakkuk Esası (Dönemsellik Kavramı): İşletmenin sınırsız kabul edilen ömrünün belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak hazırlanmasını ifade eder. Örneğin, dönemin gelirlerinin aynı dönemin giderleri ile karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

3.    Gösterimde Tutarlılık: İşletme tarafından uygulanan muhasebe politikalarının, Muhasebe Standartlarında yeni esasların belirlenmesi veya işletme faaliyetlerinin önemli ölçüde değişmesi ve mali durumun gerçeğe uygunluğunu tam sağlayabilmek amacıyla değişikliğin yapıldığı durumlar hariç, değiştirilmeden gelecekte de uygulanması gereğini ifade eder.

4.    Gerçeğe Uygun Sunuluşu: Mali tablolar, isletmenin mali durumunu, performansını ve nakit akımını dürüst bir şekilde yansıtarak hazırlanmak zorundadır.

5.    Karşılaştırmalı Bilgi: Aksi belirtilmedikçe, mali tablolardaki tüm sayısal veriler önceki dönemle karsılaştırmalı olarak verilmek zorundadır.

*Mahsup: Bunun yanında varlıklar, borçlar, gelirler ve giderler standartta belirtilen durumlar hariç birbirinden mahsup edilmemelidir(biri birinden indirilmemelidir). Mesela duran varlık satışından dolayı oluşan kar, aynı varlığın satış gelirinden net defter değeri ve elden çıkarma giderlerinin mahsup edilmesiyle (indirilmesiyle) bulunabilirken, bu varlığın satış karından diğer bir varlığın satış zarar indirilemez. İşletmeler, farklı varlıkların veya yükümlülüklerin kar yada zarar miktarlarını ayrı ayrı raporlamak zorundadır.

Mali Tabloların Nitelikleri

Mali tabloda sunulan bilgilerin sahip olması gereken özellikler standartta şöyledir:

1.    Anlaşılabilirlik

2.    İhtiyaca Uygunluk

3.    Önemlilik

4.    Güvenilirlik (Gerçeğe uygunluk, Özün Önceliği, Tarafsızlık, İhtiyatlılık, Tam açıklama)

5.    Karşılaştırılabilirlik

6.    Zamanında düzenlenip sunma

7.     Fayda-Maliyet Dengesi

Mali Tabloların Unsurları

Mali durumun bir göstergesi olan bilançonun unsurları; varlıklar, borçlar ve özsermayedir. Mali performansın ölçümü olan gelir tablosu unsurları ise; gelir ve giderlerdir. Nakit akım ve özsermaye değişim tabloları genellikle bilanço ve gelir tablosu unsurlarının değişimlerini yansıttığından standartta bu iki mali tablo için unsurlar belirlenmemiştir.

Bilanço

Bilanço bir isletmenin finansal durumu hakkında bilgi veren tablodur ki bu bilgiler isletmenin sermaye yapısından,  likiditesi, borç ödeme gücü ve finansal esnekliğin değerlendirilmesine kadar gerekli temel bilgileri gösterir.

Varlıklar, işletmeye ait ekonomik faydaların değerlerini; Borçlar, işletmenin ekonomik fayda içeren değerlerinde çıkışı; Özkaynaklar ise, işletmenin tüm varlık ile borç değerleri arasında kalan bakiyeyi ifade eder. Varlıkların ya da yükümlülüklerin mali tablolara alınabilmesi için;

1.    Varlıkların işletmeye ekonomik fayda sağlayacağının, yükümlülüklerin ise işletmeden kaynak çıkışına sebep olacağının muhtemel olması ve

2.    Varlıkların maliyetinin ya da değerlerinin, yükümlülüklerin ise ödenecek miktarlarının güvenilir bir biçimde ölçülebiliyor olması gerekmektedir.

Bilanço için standartta herhangi bir format belirlenmemiştir. Ancak temelde bilançonun varlık ve kaynakları cari ve cari olmayan ayrımına tutulurken, gerekli görüldüğü durumlarda varlık ve yükümlülükler likidite esasına göre sıralanırlar. Cari ve cari olmayan ayrımı aşağıdaki şekilde işlemektedir;

1.       İşletmenin faaliyet kapsamında olsun yada olmasın bir yıl içinde satılması ya da tüketilmesi beklenen veya işletmenin normal faaliyetinin bir parçası olmak suretiyle daha uzun sürede satışı ya da tüketilmesi beklenen (ham madde-stok, ticari alacaklar) varlıklar,

2.       Benzer şeklide, işletmenin normal faaliyeti kapsamında olmasa dahi bir yıl içinde ifası beklenen veya işletmenin normal faaliyetlerinin bir parçası olmak suretiyle oluşturulan (ticari borçlar ya da çalışanlara borçlar gibi) daha uzun vade de ifası gerçekleşecek yükümlülükler ve bunların ifası sırasında kullanılacak nakit ve benzerleri cari varlık olarak nitelendirilir.

*Anlaşılabileceği gibi uzun dönemde işlem görecek varlıklar ya da yükümlülükler için dikkat edilmesi gereken husus: işlemin, işletmenin normal faaliyet kapsamında olup olmadığıdır. Menkul kıymet satım işlemleri işletmenin olağan faaliyetleri içerisinde yer almıyorsa ve bir yıl içerisinde elden çıkarılması beklenmiyorsa cari olmayan varlıklar grubunda izlenir. Ancak spekülatif amaçlı kısa vade için elde tutulan menkul kıymetler cari varlık olarak raporlanır.

Bilançonun Tablo kısmında yer alması gereken bilgiler;

a.Maddi Varlıklar	g.Stoklar	m.Vergi varlıkları ve yük.
b.Yatırım amaçlı gayrimenkuller	h.Ticari ve diğer alacaklar	m.Ertelenen vergi (V ve Y)
c.Maddi olmayan Varlıklar	i.Nakit ve benzerleri	n.Ana ortaklık dışı-azınlık payları
d.Finansal varlıklar	j.Ticari ve diğer borçlar	o.Sermaye ve yedek akçeler
e.İştirakler	k.Karşılıklar
f.Canlı varlıklar	l.Finansal yükümlülükler

*ertelenmiş varlık ve yükümlülükler cari olmayan varlık ve yükümlülük olarak sınıflandırılamaz.

Gelir Tablosu

Performans ölçümü olarak nitelendirilen kar, gelir tablosu unsurları ile doğrudan alakalıdır. Gelir, ortakların katkılarının etkileri hariç, özsermayenin, varlıkların değerlerinin, varlık girişinin artmasını veya yükümlülüklerin azalmasını ifade eder. Giderler ise hissedarlara dağıtımların etkileri hariç, özsermayenin azalmasını, varlık çıkışını ve tükenmesini, yükümlülüklerin ise artmasını ifade eder.

Gelir ve giderlerin mali tablolara alına bilmesi için; işletmeye sağladığı ekonomik faydada artışa veya azalışa neden olması ve bu ekonomik faydadaki azalış ve artış miktarlarının güvenle ölçülebiliyor olması gerekmektedir.

Belirtmek gerekir ki, gider ve gelirler, bir hesap döneminden uzun bir süre içinde işletme için ekonomik fayda artışı veya azalışı yaratıyorsa,  yarattığı toplam miktar, amortisman uygulamasında da olduğu gibi yıllara tahsis edilir ve bu bölünmüş miktarlar gerçekleştikleri dönemlerde kayıtlara alınır.

Gelir tablosu formatı olarak işletmeler iki türden bir tanesini kullanabilirler;

1.    Giderlerin Çeşitlerine Göre: Giderler toplulaştırılıp amortismanlar, hammadde ve malzeme giderleri, ulaşım maliyetleri, ilan giderleri gibi alt başlıklar halinde gösterilerek faaliyet giderlerinin fonksiyonel gider kalemleri arasında gösterilmesine gerek kalmaz.

·       Gelir

·       Diğer gelirler

·       Mamul ve yarı mamul stoklarında değişim

·       Kullanılan ham madde ve diğer tüketim malları

·       Sosyal yardım maliyetleri

·       Amortisman ve itfa payları

·       Diğer giderler

·       Toplam giderler

·       Kar

2.    Giderlerin Fonksiyonlarına Göre: Satışların maliyetinden, pazarlama satış ve dağıtım veya genel yönetim giderlerinden kaynaklananlar esas alınarak fonksiyonlarına göre gösterilir.

·       Gelir

·       Satışların maliyeti

·       Satış kar

·       Diğer gelir

·       Dağıtım maliyetleri

·       Yönetim giderleri

·       Diğer giderler

·       Kar

*Diğer gider ve gelirler başlıkları işletmenin esas faaliyeti dışındaki işlemlerden (menkul kıymet satış kar/zararı, kambiyo işlemleri kar/zararı, maddi duran varlık satış kar/zararı)  kaynaklanan ekonomik fayda artışları ve azalışlarını kapsar

Gelir Tablosunda bulunması gereken bilgiler:

1.    Hâsılat,

2.    Finansman giderleri,

3.    Özkaynak yöntemi uygulayan bağlı ortaklık ve iştiraklerden kar zarar payları,

4.    Varlıkların elden çıkarılması veya faaliyetin sona erdirilmesi ile ilgili olarak borçların tasfiyesi nedeniyle tahakkuk eden vergi öncesi kar veya zarar,

5.    Vergi harcamaları

6.    Dönemin net kar ya da zararı

*Azınlık kar yada zarar payları, Ana şirket kar yada zarar payları gelir tablosunda ayrıca açıklanır.

Öz Sermaye Değişim Tablosu

Özkaynak Değişim Tablosunun düzenlenmesindeki amaç kuruluşların performansının, öz kaynakta oluşan kazanç ve kayıpları, yeni çıkarılan hisse senetleri ve kar payı ödemeleri bazında göstermektir. Özkaynak değişim tablosunda bulunması gereken bilgiler:

1.    Dönem net kar veya zararı,

2.    Gelir tablosu ile ilişkilendirilmeksizin doğrudan öz sermaye ile ilişkilendirilmiş kalemler,

3.    Toplam dönem karı veya zararının ana ortaklık dışı paylar ve ana ortaklık payları olarak ayrımı

4.    Özkaynakların her bir kalemi için, muhasebe politikalarında değişiklilerin veya önceki dönemki önemli hataların düzeltilmesi sonucu oluşan tutarların etkisi,

5.    Temettü dağıtımı, sermaye artırımı veya azaltılması, yedeklerde meydana gelen hareketler,

6.    Önceki dönem kar ve zararın dönem basında ve bilanço tarihindeki tutarı ve dönem içinde meydana gelen değişiklikler.

Dipnotlar

Dipnotlarda yer alan hususlar;

1.    Tabloların hazırlanma esasları, önemli olaylar için kullanılmış muhasebe politikalar hakkında bilgi,

2.    Standartta açıklanması öngörülmüş ancak mali tablolarda yer almayan bilgiler,

3.    Standarda göre dipnotlarda açıklanması zorunlu tutulmuş bilgiler,

4.    Gerçeği uygun bir şekilde yansıtabilmek için ancak tablolarda yer almayan diğer bilgiler.